Głos.—Gniezno. 199 cichu. O śpiewie ob. art. Cf. Herdt, S. Liturg. Prar. t. I nr. 105,106 i 10?. X. S. J. Głowacki Ignacy, jezuita, rektor kollegjum grodzieńskiego, um. 26 Czerw. 1 729 r., w 72 roku życia, przebywszy w zakonie lat 45. Napisał: Gladius euaginatus pro defensione immunitatis ecclesiasticae, seu Immunitas ecclesiastica jurę tum divino tum humano in aliquibus etiam sta-tutis regni Toloniae adversu$ impugnatores suos propugnata, Calissi 1 725. Gniew (ira) jest żywem rozbudzeniem popędu (affektu) duszy przeciwko przedmiotom, przeszkadzającym jej do osiągnienia zamierzonych celów. Powstaje tedy gniew w obec zła (cf. art. Zło), które nietylko już zagraża (a które budzi obawę); ale w obec zła rzeczywiście występującego. W obec tego zła budzi się w umyśle silne przeciwko niemu poruszenie, wywołane przeświadczeniem, że zła tego być nie powinno, a jednak ma ono miejsce i już zrobić nie podobna, aby go nie było. Zazwyczaj gniew występuje wówczas, gdy zło, gniew ten wywołujące, przypisujemy cudzej winie; gniew prowadzi wówczas za sobą uczucie nienawiści lub zemsty. Jeżeli człowiek tak jest usposobiony, iż przy najmniejszej okoliczności wpada w gniew i wzburzenie, nazywamy go gniewliwym. Gniew zalicza sig do najniebezpieczniejszych popędów, ponieważ łatwo przekracza rozumną miarę i człowiek tym sposobem dopuszcza się czynności, zasługujących na potępienie ze stanowiska rozumu i moralności. Jeżeli zaś nad tym popędem panuje wola i w należytych trzyma go karbach, wówczas gniew nietylko nie będzie nagannym, ale w wielu razach będzie słusznym, jako środek do celu. W sobie tedy uważany popęd gniewu jest obojętny moralnie, może posługiwać tak do dobrego, jak do złego. I gdyby człowiek pozostał w pierwotnym swoim stanie, w jakim byl stworzony, cele jego zgodneby były z wysokićm jego przeznaczeniem, a zatem i objawy guiewa jego nie byłyby grzeszne, bo występowałyby tylko w obec zła rzeczywistego i objawiałyby się w mierze należytej. Skoro jednak po upadku człowiek miewa cele swoje różne od właściwego swego przeznaczenia, ztąd gniew jego występuje z pobudek samolubnych i bywa zły moralnie. Jako> taki zalicza się on do siedmiu grzechów głównych i polega na przecenianiu własnej osobistości, posuniętem tak daleko, że wszelkim przedmiotom tamującym jej działalność odmawia prawa bytu, zkąd powstaje w niej chęć zniweczenia bytu tych przedmiotów. Objawia się też gniew, jako grzech, najprzód w złorzeczeniu, iv przekleństwie, w wykrzykiwaniu i wymyślaniu; dalej w psuciu i niweczeniu przedmiotów martwych, względem zaś ludzi gwałtami i mordem. W tym stopniu najwyższym gniew nazywa się zapalczywościo, lub wściekłością, dla tego, że w tym stopnia swego uniesienia popęd ów zagłusza zupełnie wszelki głos rozumu. Lekarstwem na gniew jest rozpatrywanie fatalnych jego następstw i rozmyślania o łagodności Zbawiciela. N. Gniezno (1. Nazwa. 2. Ważniejsze fakta dziejowe. S. Zarząd. 4. Kościoły). Jeden z najdawniejszych grodów polskich, gniazdo smre królów, kolebka świętej wiary na ziemi naszej, grób pierwszego apostoła męczennika i patrona kraju, starodawna stolica arcybiskupów prymasów, dziśr w porównauiu z dawną świetnością, uboga mieścina, uie miała dotąd chro-nografa swego. Materjalu jest ogrom po kronikach i rocznikach, dokumentów w licznych dyplomatarjuszach mnóstwo, wspomnień i dat historycznych co niemiara; z tych jednak źródeł nikt nie korzystał należycie:
