36 Gallus. opactwo to zasłynęło nauką i przez pierwsze stulecia średnich wieków razem z Fuldą było głównem ogniskiem nauk w Niemczech. St.-Gallen wsławiło się wówczas takimi uczonymi zakonnikami, jakimi byli: Notker, Ekkehard, Eatpert, Tułilo, Hartmut i Izon (Cf. Heftle, o stanie oświaty południowo-wschodnich Niemiec w IX, X i XI w., w Tubinger Quartal-schrift 1838 zeszyt 2). Na około klasztoru ś. G'a stopniowo powstało miasteczko Saint-Gallen, które w połowie X w. otoczone zostało murem dla obrony przeciw najazdowi Hunnów, a za Ottona W. podniesione było do rzędu miast cesarskich. Chociaż klasztor znajdował się w obrębie murów, miasto wszakże nigdy nie było podlegle opatowi; klasztor posiadał dość rozległe dobra w okolicy i w dalszych stronach Szwajcarji i Szwabji. Od r. 1216 opaci tytułowali się książętami państwa rzymskiego w Niemczech, wyjęci byli z pod juryzdykcji biskupiej (dotąd bowiem zależeli od biskupa konstancjeńskiego) i bezpośrednio pozostawali pod władzą Papieża. R. 1451 opactwo, a w 3 lata później i miasto Saint-Gallen przyłączyły się do związku szwajcarskiego, ar. 14 69 opactwo nabyło hrabstwo Toggenburg. Zresztą, klasztor i miasto w częstych z sobą bywały niesnaskach, a gdy miasto w końcu przyjęło reformę, przemocą wygnało opata 1525. R. 1532 zmuszone było przywrócić mu opactwo i w zupełności go wynagrodzić. W czasie rewolucji szwajcarskiej r. 1 7 08 znowu opactwo utraciło swoje posiadłości, a opat Pankracy Forster zmuszony był uciekać. Pomimo aktu urzędowego z r. 1803, zapewniającego restytucję dóbr klasztornych, pomimo upominań się opata 0 wykonanie tego rozporządzenia, dobra klasztorne złączono z posiadłościami miasta i utworzono kanton Saint-Gallen. Wreszcie i kongres wiedeński (1815) oświadczył się przeciwko księciu opatowi. Już 1814 r. Papież odłączył kanton Saint-Gallen od biskupstwa konstancjeńskiego 1 zrazu poddał go pod zarząd wikarjusza apostolskiego ks. Goldlin, a po jego śmierci (1819) pod juryzdykcję biskupa Churu. Dla dogodzenia życzeniom katolików, stanowiących dwie trzecie części całej ludności, rząd kantonalny postanowił r. 1823 erygować osobne biskupstwo w ten sposób, aby djecezja Saint-Gallen miała swoją kapitułę, a biskup Churu zarazem był biskupem w Saint-Gallen. Kanton Graubundten, jako opiekun biskupstwa Chur, zaprotestował przeciwko temu projektowi, a gdy biskup Churu Buol Schauenstein umarł ( 1833 r.), kanton nie pozwolił przystępować do wyboru nowego biskupa dla tego, że kapituła Saint-Gallen-miała w tym wyborze brać udział. Kanton Saint-Gallen podobnież postąpił ze swej strony, gdyż i on chciał zerwać z kantonem Grau-bUndten, zniósł kapitułę i mianował kanonika Ziircher administratorem djecezji. Lecz Papież odrzucił ten wybór i, po półtorarocznćm wakowaniu stolicy biskupiej Churu, zamianował r. 1 83 5 jure denolutionis kanonika Jana Jerzego Bossi biskupem Churu i Saint-Gallen. Obadwa kantony nie chciały uznać ks. Bossi za biskupa, lecz tylko za administratora djecezji, a Saint-Gallen nie ustawało prowadzić dalej zabiegów, celem odłączenia się od biskupstwa Churu. Papież Grzegorz XVI rozłączył te dje-cezje r. 183 6. Proboszcz z Sargans, ks. Piotr Mir er, mianowany został wikarjuszem apostolskim, a po konwencji między Stolicą Apostolską i radą kantonalną, względem organizacji bpstwa St. Gallen zawartej 184 5 r. (ap. A usst, Conyentiones, Mogunt. 18 70 s. 2 69), został 184 7 r. biskupem w Saint-Gallen. Obacz, oprócz dzieł wyżej cytowanych: Vita
