krzyżowych z lat 1095—1127, których naocznym był świadkiem: Historia hierosolymitana v. Gesta peregrinantium Francorum cum armis Hierusalem pergentium (ap. Bongars. Gesta Dei per Francos, Hanov. 1611, I 381, tylko do r. 1124; całe ap. Du Chesne, Hist, franc, ser. IV 816; przekład franc. ap. Guizot, Collection des mémoires, Paris 1825—35, t. 24-y, s. 1—275) Styl F’a prosty, bez ozdób oratorskich; opowiadanie rzetelne. Streszczeniem tego dzieła jest: 1) Anonymi, Historiae hierosolymitanae pars secunda (pierwszej nie ma) z lat 1100—1124, ap. Bongars. op. c. I s. 594..; 2) Bartolfi, peregrini de Nacgeio, germani: De gestis Francorum qui Hierusalem a. 1095 expugnaverunt, usque ad an. 1106 (ap. Bongars. Gesta D. p. Fr. I 561; bezimiennie p. t. Gesta Francorum expugnantium Hierusalem). Ostatni ten wyciąg, wraz z F’a Historją, przedrukowany w Recueil des historiens des croisades, t. III Paris 1866 s. 311.. 487; cf. przedmowę tamże s. 27.. 3 6... X. W. K.
Fulda, klasztor i szkoła. Czem Monte-Casino dla Włoch, St. Gallen dla południowych Niemiec, Corvey dla Niemiec północnych, tem jest Fulda dla środkowych Niemiec, t. j. źródłem chrystjanizmu, kolebką nauk i sztuk, ogniskiem cywilizacji i kultury. Z pomiędzy wielkich zakładów, wystawionych przez ś. Bonifacego, apostoła Niemiec, Fulda jest największym. Kiedy ś. Bonifacy większą część Niemiec do chrześcjaństwa nawrócił, wiele kościołów i klasztorów pobudował, cztery biskupstwa założył, powziął myśl wystawienia klasztoru większego niż wszystkie dotychczasowe. W tém przedsięwzięciu był mu ś. Sturm, uczeń jego, którego w Bawarji pozyskał, a w Fritzlar wychować kazał, jakby narzędziem od Boga zesłanem. Zamiarem ś. Bonifacego było wybudować ten klasztor w miejscu ustronném. zabezpieczoném od napadów pogańskich Saksonów, a Sturm właśnie wzdychał do życia surowego w pustyni. W tym więc celu wy słał go ś. Bonifacy z dwoma towarzyszami z Fritzlar do puszczy leżącej w odwiecznym lesie, zwanym wówczas Buchomia, ażeby tam wyszukali miejsca odpowiedniego, polecając im, aby z jak największą troskliwością i oględnością zbadali grunt, położenie, wzgórza, doliny, źródła i strumyki. Po trzechdniowem poszukiwaniu wynaleźli miejsce odpowiednie tam, gdzie dziś leży miasteczko Hersfeld; lecz to nie podobało się ś. Bonifacemu, z powodu blizkości granicy Saksonów; poszukiwanie więc rozpoczęło się na nowo. Wreszcie wynalazł Sturm miejscowość, odpowiadającą wszystkim wymaganiom ś. Bonifacego, nazywaną wówczas Ejhloha. Karloman darował tę miejscowość ś. Bonifacemu, z okolicą na 4,000 kroków w kwadrat. D. 12 Stycz. 744 r. objął ś. Bonifacy z siedmiu towarzyszami miejscowość tę w posiadanie i zaraz rozpoczęła się budowa kościoła i klasztoru. Przez trzy lata pracowano niezmordowanie, a gdy zewnętrzna budowla ukończoną została, myślał ś. Bonifacy o wewnętrznem urządzeniu klasztoru. Wysłał więc Sturma z dwoma towarzyszami do Włoch, ażeby zwiedzili kwitnące tamtejsze klasztory, mianowicie w Monte-Casino; ażeby zbadali ich ducha pobożności, ich naukę, jako też wewnętrzne urządzenie, chcąc to samo wprowadzić w swoim nowym klasztorze. Rok cały bawił Sturm we Włoszech, po powrocie mianował go ś. Bonifacy przełożonym nowego klasztoru, polecając mu jego urządzenie. Liczbę duchowieństwa klasztornego powiększono, a ich pilną pracą coraz dalej użyźniała się okolica. Sprowadzono umiejętnych rzemieślników, pomnażały się budowle, a imię Fuldy rozchodziło się daleko po Germanji: z da-
