intellectuelle u. moralische Bildung der heranwachsenden Cleriker, ib. 1812; Darstellung der höhern Bildungsanstalt für Welłpriester, ib. 1817; Die Weihe des Priesters; Abhandlung über einige dringende Verbesserungen bei dem Unterrichte u. der Erziehung der Jugend, ib. 1830. Prócz tego wydawał Czasopismo teologiczne 1818—1826 r., w którem większa część artykułów treści moralnej jest jego pióra. Pletz i Seback po nim redagowali to pismo. (Schrödl). X. F. S.
Frisi Paweł, ur. 1728 w Medjolanie, barnabita, uczył się matematyki, a następnie w Pawji i Lodi teologji i filozofii; r. 1758 był professorem filozoiji w Pizie, 1764 prof, matematyki w Medjolanie; um. 1784. Napisał: Disquisitio mathem. in causam physicam figurae et magnitudinis telluris nostrae, Med. 1751; Saggio della morale filozofia, Lugano 1755; De atmosphaera coelestium corporum, Lucca 1758; Saggio sopra l’architettura gotica, Livorno 1766; De gravitate universali corporum, Med. 1768; Cosmoraphia physica et mathem,, ib. 1774, 2 t.
Fritz Samuel, jezuita, ur. 1656 r. w Trautenau, w Czechach, do zakonu wstąpił r. 1673; r. 1684 posłany na missję do Ameryki, nawrócił wiele pokoleń nad rz. Marannon (rz. Amazonek). Wycieńczony trudami, dla poratowania zdrowia udał się (1689) do osady portugalskiej Para, przy ujściu wspomnianej rzeki. Gubernator portugalski kazał go uwięzić, jako szpiega, i dopiero po 2 latach wypuścił (1691) na powtórny rozkaz dworu lizbońskiego. Kiedy już F. przez współbraci swoich był opłakany, jako umarły, nagle zjawił się między nimi w Pevas, przy ujściu rz. Napo, dokąd go gubernator z honorami odprawił, z polecenia swego rządu. Z Pevas udał się F. do Limy, żeby zebrane przez siebie obserwacje naukowe o rzece Marannon zakommunikować wice królowi peruańskiemu. Wrócił potém (1693) do dzikich, między którymi poprzednio apostołował, a po drodze obserwował rzeki od południa wpadające do Marannon. Z tych obserwacji ułożył mappę rzeki Marannon, wydaną najrzód w Quito 1707, potém w Lettres édifiantes t. XV, 1717 r. La Condamine, który później szedł tą samą drogą co F., oddaje wielkie tej mappie pochwały. Dodać trzeba, że F. był pozbawiony narzędzi potrzebnych do oznaczenia stopni szerokości i długości jeograficznej owych miejscowości. F. nadto posiadał zdolności do sztuk i rzemiosł. Obrazami swego pędzla ozdabiał kościoły missyjne, sam układał plany, był rzeźbiarzem, cieślą i in. Na missji między swemi ludami przeżył 40 lat. † 28 Mar. 1728 v. 1731 r. w Xeberos, blisko Laguny, miasta będącego przy ujściu rz. Guallaga. X. W. K.
Fritzlar (biskupstwo i klasztor). F. należy do najdawniejszych miejscowosci środkowych Niemiec. Ztąd chrześcjańska oświata na Niemcy się rozlała. Już 732 r. założył tam ś. Bonifacy (ob.) klasztor i sam w nim początkowo przewodniczył; lecz ponieważ dla licznych zatrudnień często musiał wyjeżdżać, przeto przełożeństwo powierzył Wigbertowi, opatowi z klasztoru Galstonburg. Sława szkoły klasztornej rozeszła się wkrótce w dalekie strony, a ś. Sturm, założyciel Fuldy, i Megingoz, bp wtirzburgski, byli pierwszymi jej wychowawcami. Długie wieki zachował klasztor ten swoją sławę; synowie najznakomitszych rodzin odbierali tam nauki i wychowanie, i wielu z nich piastowało potem w świecie najwyższe godności, tak duchowne jak cywilne. F. było biskupstwem. Ś. Bonifacy bowiem urządzając w środkowych Niemczech stosunki kościelne, ustanowił dla Hessów bpstwo buraburgskie (ob.), a w skutek blizkiego sąsiedztwa Saksonów, na
