nych, przechował się tylko jeden apokryf treści apokaliptycznej, o którym ob. następny artykuł. X. W. K.
Enocha księga. Apokryf ten znanym był już w I w. ery chrz. Cytuje go w swym liście Ś. Juda Apostoł (w. 14—15) i pisarze następnych wieków. Z łacińskich pisarzy, ostatni cytuje E’a Ś. Hilary († 366 r. Comment, in Psal. 118, 3) i Ś. Augustyn (De civ. Dei l. 15 c. 23; l. 18, c. 38), a z greckich Jerzy Syncellus (ok. r. 790; Chronograph.). Text hebrajski zdaje się że był znany jeszcze w XIII w. Kto i co o tej księdze pisał do r. 1713 podaje Fabricius (Cod. pseudepigr. V. T. I 160, 233). Że zaś literatura hebrajska mało była znaną, w Europie, przeto po Jerzym Syncellu księga E. była uważana za straconą. Dopiero w początku XVII w. kapucyn Idzi z Loche (Aegidius Lochensis) Przywiózł wieść do Europy, że Abissyńczykowie posiadają w swym (etjopskim) języku księgę E’a. Peiresk, obywatel z Aix (we Francji), któremu o. Idzi wieść tę przywiózł, nie szczędząc trudów i kosztów, nabył manuskrypt. Ten, po śmierci Peireska (ok. r. 1633), zakupiony został przez kardynała Mazzarini i przewieziony do Paryża. Ludolf Job, biegły w literaturze etjopskiej, przejrzał rękopism i przekonał się, że zawiera wizje jakiegoś mnicha etjopskiego Michała Behail. Odtąd zwątpiono o odszukaniu księgi E. i poprzestać musiano na wyjątkach z niej, w największej liczbie u Syncella się znajdujących. Dopiero r. 1796 anglik Bruce nabył w Abissynji 3 egzemplarze E’a: jeden przesłał do bibljoteki królewskiej w Paryżu; drugi, znajdujący się w biblijnym kanonie etjopskim, zaraz po księdze Joba, zatrzymał u siebie; trzeci później przez dra Douglas, bpa z Carlisle, przesłał do Oksfordu. Zanim ten ostatni egzemplarz przybył na swoje miejsce, Dr Woide przepisał sobie rękopism paryzki, lecz nie wydał. Z oksfordzkiego dopiero rękopismu Dr Rich. Lawrence wydał The book of Enoch the prophet (Oxford 1821; 2-e wyd. 1833; 3-e 1838), gdzie dał angielski przekład i krytyczną rozprawę o księdze E’a. Jedno i drugie przełożył z angiel. na język łaciński Gfrörer (Prophetae vett. pseudepigr., Stuttgardt 1840 s. 169—302), a autor Dykcjonarza apokryfów (Dictiounaire des apocryphes, ed. Migne, Paris 1856—58 I 397...) na francuzki. Dillmann wydał tekst etjopski (Liber Henoch aetiopice, Lipsk 1851). Na język niemiecki przełożył tenże Dillmann (Das Buch Henoch übersetzt und erklärt, Lipsk 1853) i Hoffmann (Das Buch Henoch, Jena 1833—38, z obszernemi uwagami). Cf. Philippi, Das Buch H., Stuttgart 1868; Lücke, Versuch einer vollstand. Einleit. in d. Offenbar. Johan., Bonne 1832 s. 52...; Ewald, Das B. Enoch. Księga E. w tekście etjopskim dzieli się na 105 rozdziałów, a te na wiersze. Rozdziały pod koniec księgi stają się coraz dłuższemi. Autor opowiada niby objawione sobie przez aniołów tajemnice świata widzialnego i niewidzialnego, mianowicie teorje o biegu słońca i księżyca, o wiatrach, o sądzie powszechnym, o losie człowieka po śmierci, o mającym przyjść Messjaszu. W etjopskim tekście E. rzeczywiście są ustępy, cytowane przez św. Judę Apostoła i przez następnych pisarzy. I tak: Judae 14, 15 jest w En. r. II; szczegół o górze Hermon, przytoczony przez św. Hilarego (Comment. in Psal. 133), mamy w En. r. 7: że aniołowie, upodobawszy sobie córki ludzkie, weszli z niemi w cielesne stosunki i zrodzili olbrzymów, na 300 łokci wysokich. Aniołów tych według En. było 200, zstąpili oni na górę Armon (Hermon)
