Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 540.jpeg

tylko spokojnie do swego królestwa powróci. Po śmierci Hardikannta, Anglicy uznali Edwarda za swego króla. Pomimo to, że w ciężkich okolicznościach tron objął, panował jednak pomyślnie, a przedewazystkiem sprawiedliwie. Ożeniony z Edytą, córką Godwina, pana West-sexu żył z nią w czystości panieńskiej. W zamiarze spełnienia swego ślubu chciał udać się do Rzymu, aby nawiedzić grób św. Piotra, lecz zebrani panowie, którym swoje postanowienie objawił, odradzali mu tę podróż, bojąc się nowych pod niebytność króla zamieszek w kraju. Papież Leon zwolnił go z ślubu, polecając mu, aby w zamian rozdał jałmużnę ubogim i zbudował nowy klasztor św. Benedykta. Przez cały czas panowania odznaczał się Edward szczególną pobożnością i zamiłowaniem pokoju; powtarzał, że wolałby zrzec się władzy królewskiej, jeśliby jej bez wojen i krwi przelewu utrzymać nie mógł. Obdarzony był łaską przewidywania przyszłych rzeczy. Ś. Jan Ewangelista, do którego miał wielkie nabożeństwo, zapowiedział mu dzień zgonu. Edward, nakazawszy za siebie publiczne modły, polecił duszę swoją Bogu i um. 5 St. 1066 r. Papież Aleksander III kanonizował go 1161, a Innocenty XI polecił pamiątkę jego w całym Kościele 13 Października obchodzić; w tym dniu bowiem, w 3 6 lat po jego śmierci, ciało z grobu wydobyte, nienaruszone i przyjemny zapach wydające znaleziono. Ha obrazach przedstawiają go w królewskiem ubraniu i niosącego człowieka chorego, którego tćm niesieniem uzdrowił. Żywot św. E'a opisał Aelred (ob.); inne żywoty bezimienne: jeden z XV w., drugi, pisany ok. r. 1074, wydał H. R. Luard w Rer. britan. med. aevi scriptor. t. III; tamże jest francuzki wiersz o ś. E. z r. 12 45. Cf. Bolland. Acta SS. i Surius, De prób. ss. vit. 5 Januar. J.
 Efez, Ephesus, 'Etpsaoę, miasto portowe, stolica Ionji, prowincji Azji Mniejszej, a i zabobonów pogańskich, z powodu sławnej na cały świat starożytnej świątyni bogini Djany (Herodot, Hist. I 26, II 148; Plinius, Hist. nat. V 31; cf. Act. 19, 27). Świątynię tę cała Azja (prowincja) budowała około 2 00 lat, z materjałów najkosztowniejszych, z cedru i cyprysu. R. 356 przed Chr. spalił ją wprawdzie Herostrat, lecz Chermokra-tes ze składek mieszkańców, ze złożonych na ten cel ozdób niewiast i z pomocą greckich artystów odbudował ją wspanialej, niż była przedtém. Dopiero za Konstantyna W. zostało zupełnie zburzoną. Świątynia ta do obsługi miała ofiarników eunuchów, zwanych megalobysi, dziewice kapłanki i prawo ucieczki (jus asyli), zniesione później przez Augusta, z obawy, aby w skutek tego miasto nie dostało się w ręce ludzi przewrotnych. Sława tej świątyni i obrzędy w niej odbywane sprowadzały do Efezu wielu cudzoziemców, wywierały wielki wpływ na dalsze nawet okolice i przyczyniały się siluie do utrzymywania i szerzenia pogaństwa i z niśm połączonych praktyk czarodziejskich. Przed nar. Chr. mieszkało tu wielu Żydów (Joseph. FI. Ant. 1. 14, c. 10, ii). Za czasów rzymskich był E. stolicą Asiae proconsularis. Św. Paweł, w przejeździe przez Efez, pierwszy zaszczepił tu naukę Chrystusową (Act. 18, 19 —21) ok. r. 53; po nim nauczał Apollo (ob.); drugi raz św. Paweł zabawił dwa lata w tóm mieście; liczba wiernych znacznie podówczas wzrosła, poganizm upadać zaczął, tak, iż Demetrjusz, złotnik, widząc że zysk ze sprzedaży małych srebrnych świątyń Djany coraz mu się zmniejsza, wzniecił zaburzenie (Act. 19,1..). Opuszczając Efez, Apostoł zostawił w zastępstwie Tymoteusza (Act. 20, i. cf. I Tim. 1, 3) i polecił mu pieczę o nowym kościele (I Tim. 4, 14.