gaty (Smits, Ecclesiasticus elucidatus, Antverp. 1749 prol. s. 4 5). Przekład E. w Wulgacie pochodzi z I w., dowodem tego jest, że łacińscy Ojcowie i pisarze II i III w. cytują E. tak, jak jest w Wulgacie (Scholz, Einleit. III 202). Korrektorowie rzymscy, pracujący nad oczyszczeniem Wulgaty (ob.), z żadnej księgi tyle błędów nie wyrzucili, ile z E. (Smits 1. c. s. 50). Numery wierszy i rozkład rozdziałów w łacińskim tekście E. niezawsze odpowiadają tekstowi greckiemu; zkąd widać, że tłumacz łaciński miał przed sobą inny jakiś egzemplarz, niż jest w 70, lub tekst hebrajski nieco odmienny od tego, który służył za podstawę tłumaczowi greckiemu. Porównawszy wydanie Wulgaty z wydaniem 70 (ed. Tischendorf, Lips. 1869), widzimy w rozkładzie dzieła następujące różnice: Gr. 1, 1 — 30, 24=Wulg. 1, 1 — 30, 26; Gr. 30, 25 — 40=Wul. 33, 17 — 32; Gr. 31, 1 — 33, 13=W. 34, 1 — 36, 13 do słów: „Con-grega omnes filios Jacob." Po tych słowach, w greckim tekście następuje to, co w Wulg. 30, 27. Gr. 31, 1 — 36, l6=Wul. 31, 1 — 33, 16 tylko do słów: et ego novissimus evigilavi. Dalej w Gr. et haereditavi eos sicut ab initio (co w Wulg. 36, 13). Gr. 36, 17 — 31=Wul. 36, 14 — 28. Następne rozdz. (od 3 7) idą jednakowo w obu tekstach. Powyższy jednak rozkład rozdziałów nie we wszystkich rękopismach i wydaniach 70 jest jednakowy, różnice między edycjami 70 ob. Scholz, Einleitg. III 200 § 54 n. r. Różnice te jednak, w ogóle mówiąc, ani są znaczne, ani istoty sensu nie zmieniają, czasem tylko znajdują się amplifikacje, lub opuszczenia. Nadto jeszcze w greckim tekście są następujące tytuły: if*paT£ta wstrzemięźliwość duszy, przed 18, 30; Xófot irapagoXd>v, słowa przypowieści, przed 20, 2 7 (Vulg. 20, 29); rcatSeta <3tó|j.oiToę, nauka ust, przed 2 3, 7; atveaia aotpiaę, pochwała mądrości, przed 24, 1; 7tepi TŚxvwv, o dzieciach, przed 30, 1; rcept ófieiaę, o zdrowiu 30, 14; Tcepi SoÓX<ov, o sługach, 30, 33 (Tul. 33, 25); 1tppl -rj-fO')(J.ŚV<MV, o rządzących, 35, 1 (V. 32, 1); 7tarćpo>v 5jj.voę, wiersz o ojcach, 44, 1; jrpooeo^T) 'fojiioo 'Jtou Estpdy, modlitwa Jezusa Siracidesa, 51, 1. Wulgata, lubo się więcej różni od 70, aniżeli rozmaite edycje i kodeksy 70 między sobą, ma jednak porządek logiczniejszy. Z nią zgadza się przekład syryjski, który zdaje się pochodzić z tekstu hebrajskiego (wykazuje to Bendtsen, Exercit. crit. 1 7 88). Przekład arabski prawdopodobnie pochodzi z syryjskiego.— §. 3. Całe dzieło można podzielić na 2 części. W części I (1, 1—42, 15), w zdaniach po większej części urywkowych, podaje autor wiele moralnych reguł życia dla wszystkich stanów i na różne okoliczności życia; mówi z kolei o najważniejszych cnotach, wykazuje ich zalety i napomina do ich wykonywania. Podaje także rady, tyczące spraw publicznych i domowych, i uczy roztropności w stosunkach z ludźmi, osobliwie przełożonymi i z osobami znakomitszemi. Szczególniej jednak wysławia zalety i bło-sławieństwa mądrości. W części II (od 42, 15 do końca) wysławia autor Boga, doskonałość dzieł jego i sławniejszych mężów Starego Testamentu: Enoclia, Noego, Abrahama, Izaaka, Jakóba, Mojżesza, Aarona, Fineesa, Jozuego, Kaleba, Samuela, Natana, Dawida, Salomona, Eljasza, Elizeusza, Ezechjasza, Izajasza, Jozjasza, Jeremjasza, Ezechiela, Zorobabe-la, Jezusa syna Jozedeka, Nehemjasza, Enocha, Józefa, Seta, Sema, wreszcie arcykapłana Szymona I syna Onjaszowego (ob. niżej § 5). Chciał tu autor wykazać, źe w każdym wieku kwitnęli mężowie, znakomici mądrością i pobożnością. Zachęca do modlitwy o pomyślność narodu wybra-
