greckit 7) O powadze kanonicznej E. Komentarze. § I. Ecclesiasticus (Ek-klezjastyk) nazywa sig księga, znajdująca się w kanonie bibl. greckim i łacińskim, należąca do tak zwanycb deuterokanonicznych, z powodu, iż się nie znajduje w kanonie hebrajskim. W kanonie greckim nosi ona tytuł: Mądrość Jezusa syna Siracha (Eocpia 'Irjaoo otoó Eetpa"/); w łacińskim zaś nazywa się (księgą) Kościelną (Ecclesiasticus), bo przy publicznych naukach obyczajowych służyła za podstawę, i dawano ją nowo nawróconym do czytania, aby z niej uczyli się przepisów moralności. Grecy nazywali ją także il Ilaydpsrot; Eotpia, Mądrość (skarbiec cnoty), albo Mądrością (Eotfia), tak samo, jak księgę Salomona tegoż tytułu. W oryginale żydowskim miała tytuł Miszalim (Przypowieści, czyli Przysłowia), jak świadczy św. Hieronim (Chronić. Euseb. Olymp. 13 6; Praef. in lib. Salom. cf. Euseb. Praep. Ev. 1. 8 c. 2) i Rufin (in Symb. Apost. § 27 not. 6), a V u łacinników nazywano ją niekiedy Parabolae (Cassiodor. De iustit. lit. c. 5). Z powodu tych tytułów, podobnych do tytułów pism Salomonowych, a więcej dla tego, że autor starał się naśladować Salomona, niektórzy dawniejsi pisarze cytują tę księgę pod imieniem Salomona. Tak Orygenes (in Num. homil. 8) mówi: In libro, qui apud nos ąuidem inter Salomonis uolumina haberi solet et Ecclesiasticus dici, apud Graecos cero Sapientia Jesu Jilii Sirach (Cf. S. Cyprian. Testim. 1. 3 c. 6. 35; Clement. Al. Strom. II, 6; Origen. Hom. I in Ezech.; Concil. carthag. III c. 47; Innocent. 1, Epist. ad Exuper. c. 2 7). Nawet Św. Hieronim (Comment. in Ezech. c. 33), p. t. Sapientia Salomonie cytuje tekst z Eccli. 20, 32. chociaż gdzieindziej (In Daniel c. 9) inaczej. I św. Augustyn mówi: (De doctr. christ. 1. 2 c. 8): „Nam illi duo libri, unus qui Sapientia et alius qui Ecclesiasticus inscribitur, de quadam similitudine Salomonis esse dicuntur."—§ 2. Dziś E. przechowuje się tylko w przekładach: greckim (w 70), łacińskim (Wulgata) i in. Że była w oryginale hebrajskim, świadczy o tćm autor przedmowy przy przekładzie greckim Ec., który mówi, że księgę niniejszą, dzieło swego dziada, przełożył z hebrajskiego na grecki, lubo z wielką mu to przyszło trudnością (nam deficiunt yerba he-braica, ąuando fuerint translata ad alteram linguam). Św. Hieronim (Praef. in lib. Salom.) znalazł tę księgę w języku hebrajskim, z tytułem Miszalim; była ona połączoną z dwoma dziełami Salomona: Eccle. i Cant. W Talmudzie są też ustępy z Eccli., z których widać, że w oryginale był język hebrajski, nie aramejski (ob. Fritzsche, Die Weisheit Jesu, Leipzig 1859, wstęp s. 18). Oryginał zdaje się być dosyć wiernie oddanym w przekładzie. Przekład grecki jest najdawniejszym, bo pochodzi z w. II przed Chr. (ob. niżej § 6); dokonany był bezpośrednio z oryginału, jak świadczy przedmowa wspomniana i jak tego dowodzą liczne hebraizmy (Ob. Scholz, Einleit. III 199 § 53). Tłumaczem był wnuk autora. W edycji aldyńskiej nazwany jest Isipir/ 'EXeaCapciO (Sirach syn Eleazara), lecz gdzieindziej (pseudo-Athanasii Synopsis S. Script. cf. S. Epiphan. Haeres. 8; S. Joan. Damasc. De fide orthod. IV 18, i in.) Jezusem. Nie wiadomo kto i czy z oryginału, lub z greckiego przekładu, przełożył E. na język łaciński. To pewna, że E. będąca dziś w Wulgacie, nie pochodzi od św. Hieronima (Beltarminus, De Verbo Dei 1. 2 c. 9), lecz z dawnej Itali. Widać to ze stylu, który jest cięższym i zawilszym, aniżeli w innych ksiggach śśw. przez sw. Hieronima przekładanych. Nadto, teksty z tej księgi, w pismach św. Hieronima będące, różnią się od tekstu Wul-
