potomkami ebjonitów dawniejszych. Odróżniać wszakże należy nazarejczyków od ebjonitów. W pierwszych czasach nazwisko to służyło także na oznaczenie wszystkich chrześcjan i w większćm nawet było użyciu niż nazwisko ebjonitów; dopiero później oznaczano nióm wyłącznie chrześcjan żydowskich, osiadłych w Pełli i Perei. W pół wieku blisko po owem wyniesieniu się chrześcjan z Jerozolimy, na jej ruinach Adrjan wybudował nowe miasto Aelia Capitolina i osadził w nićm greckich i łacińskich kolonistów, między którymi wielu już wyznawało naukę Chrystusa. Żydom był wzbroniony wstęp do nowego miasta. Ten sam zakaz stosował się do chrześcjan żydowskich, których poganie za sektę żydowską uważali. Chrześcjanie ci ciężko utyskiwali na owo rozporządzenie cesarskie, wzbraniające im pobytu w uświęconem miejsca, a ostatnie wypadki, mianowicie pierwsza i druga wojna żydowska, utwierdzały ich w przekonaniu, że Bóg odwrócił oblicze swoje od ludu żydowskiego. Ztąd wielu ich odstąpiło od Starego Zakonu i wyjednało sobie pozwolenie zamieszkania w Jerozolimie (Sulpic. Sever. Hist. sacra II 31). Tu połączyli się z resztą chrześcjan i poddali się władzy biskupa Marka. Niektórzy wszakże trzymali się ciągle Mojżeszowych praktyk, oraz przepisów, i odgrodziwszy się od wewnętrznego życia Kościoła, odszczepieńczą raczej niż heretycką tworzyli partję, pod nazwiskiem nazarejczyków. Orygenes (Contra Celsura, lib. V na końcu i § (ii p. 625 ed. Bened.) i Euzebjusz (Hist eccl. III 2 7) niekiedy nazywają ich ebjonitami, lecz wyraźnie odróżniają od faryzeuszowskich, oraz teozoficznych ebjonitów, i uważają nazarejczyków za ortodoksyjną prawie gałąź wielkiego ebjcnickiego szczepu. Istnieli oni jeszcze w końcu IV i na początku V w., skutkiem czego św. Hieronim i św. Epifanjusz bliżej ich poznać mogli. Hieronim miał nawet za nauczyciela jakiegoś nazarejczyka i otrzymał do przepisania Ewangelję nazarejczyków (Hieronim. Cat. script. eccl. c. 3).—Podług wiadomości, zaczerpniętych u tych dwóch Ojców Kościoła, cechą nauki nazarejskiej było: i) nazarejczycy zachowywali przepisy prawa Mojżeszowego, obrzezanie, sabat i t. d,, i ztąd Hieronim o nich mówi, że „chcieliby być razem żydami i chrześcjanami" (Ep. 74 ad Augustin. ed. Martian. t. IV p, 623; 2) od właściwych judaistów i ebjonitów tem się różnili, że wymagali zachowywania Starego Zakonu tylko od chrześcjan żydowskich: „audiant hebionitarum socii (t. j. nazarejczykowie), qui judaeis tantum et de stirpe israelitici geueris haec custodienda decernuut" (Hieron. ad Isai. l, 12). Dlatego nie podzielali oni nienawiści ebjonitów do Apostoła Pawła, uważali go za prawdziwego Apostoła i z wielką czcią o nim się odzywali (Hieron. ad Isai. 9, 1.); Chrystusa uznawali za Syna Bożego, z Dziewicy zrodzonego, i św. Hieronim, który z wielką ścisłością podobne kwestje badał, temi słowy świadczy o prawowierności nazarejezyków: credunt in Christum fiłiutn Dei, na-tum de Virgine Maria, et eum dicunt esse, qui sub Pontio Pilato passus est et resurrexit, in quem et nos credimus." Ep. 74 ad Augustin 1. c. Podobnie mówi Epifanjusz, Haer. 29, 7. Inaczej też być nie mogło, gdyż nazarejczycy, jako następcy dawnych chrześcjan żydowskich, odziedziczyli po nich prawowierną chrystologię i naukę o Trójcy Św. Lecz prawdopodobnie nie przyjęli oni, z powodu swego odosobnienia, dogmatów określonych na soborze nicejskim. 3) Zdaje się, źe do ich nauki wchodził chiljazm, dosyć rozpowszechniony między pierwotnymi chrześcjanami; żaden wszakże z Ojców Kościoła o tem nie wspomina wyraźnie; 4) nazarejczycy odłą-
