razem Tintinnabulatus). W pierwszych wiekach, kiedy jeszcze dzwony były nieznane, a choćby były znane, używać ich nie było można dla prześladowań, djakon, po skończonem nabożeństwie, zawiadamiał o następnćm zebraniu. W innych miejscach po większej części był oddzielny sługa kościelny, zwany cursor, lub pracco, który chodził od jednego domu do drugiego i zawiadamiał o miejscu i czasie przyszłego zebrania. W krótkich czasach pokoju i po Djoklecjanie zwoływali się chrześcjanie dźwiękiem trąby (Acta S. Suturnini etc. ap. Ruinart), co bywało i u pogan. Częściej zaś w użyciu były tablice drewniane, lub metalowe, w które uderzano młotami, na znak zbliżającej się chwili nabożeństwa. Zabytkiem tego są dziś jeszcze używane w ostatnie dni w. tygodnia grzechotki. Zdaje się, że zwoływanie na nabożeństwo za pośrednictwem dzwonów rozpowszechnione zostało najprzód przez klasztory (Binterim, op. c. s. 2 86). Dzwony w kościele zastępują dawne trąby kapłanów hebrajskich, jakiemi zwoływano lud w dni uroczyste i na których znak, odpowiednio do rozkazu Mojżesza, wyruszał obóz izraelski- Donośny i przenikający dźwięk dzwonu bardzo jest dogodny w posłudze kościelnej, do wzywania wiernego ludu na nabożeństwo i w ogóle do zwrócenia ich myśli ku rzeczom niebieskim. Dzwoni się tedy przede Mszą Św., przed odprawianiem w chórze modlitw brewjarzowych (na każdą horę), na kazanie, na naukę katechizmową, przy wyprowadzaniu umarłego, na wjazd biskupa. R. 1314 synod prowinc. rawennateński przykazał dzwonić, gdy biskup wychodził na ulicę. W Rzymie, gdy Papież wychodzi, dzwonią i w dzwony publiczne, jak na kapitolu i t. d. Dzwoni się na procesje, gdy niesie się wiatyk do chorych, w czasie konania umierających i t. d. O dzwonieniu na Anioł pański ob. art. Z postanowienia Leona X (1518), w mieście bi-skupićm w sobotę wielką żaden kościół nie może wprzód dzwonić, dopóki nie zaczną dzwonić w katedrze, a to pod karą 100 dukatów. Ponieważ patrjarchalna bazylika lateraneńska, jako matka wszystkich kościołów świata, przedstawia Kościół niebieski, gdzie doskonały i ciągły panuje pokój, ciągłe święto, przeto w kościele tym codziennie na jutrznię, na summę i na. nieszpory dzwoni się jak w święto uroczyste. W czasie interdyktu, rzuconego na okolicę jaką, dzwony milczą. Gdy Papieże w wielki czwartek publikują ekskomuniki, zawarte w bulli Coena Domini, dzwony dzwonią bez porządku. W czasie wielkich potrzeb Kościoła, Papieże nakazują dzwonienie nadzwyczajne. Tak Klemens XI r. 1 703 nakazał, aby przez 15 dni dzwoniono o 8ej godzinie wieczorem, celem wzywania wiernych do modlitwy. Różne użycie dzwonów dobrze wyraża następujący dwuwiersz: Laudo Deuin verum, plebem voco, congrego cLerum, Defunctos ploro, pestem (później pisano nimbum) fugo, festaąur. honora (Chwalę Boga prawdziwego, lud zwołuję, zbieram duchowieństwo, zmarłych opłakuję, odpędzam zarazę [nawałnice], czczę święta); lub podobny doń drugi dwuwiersz: Funera plango, fulmina frango, sabbata pangn, F.rcito lentos, dissipo vmtos, paco cruentoi. Ponieważ tedy dzwony służyć mają do świętych celów, a Kościół wszystko, czego tylko używa do służby Bożej, wyłącza z użytku świeckiego swojćm błogosławieństwem i poświęceniem, przeto niedługo po zaprowadzeniu dzwonów w kościołach, poczęto je błogosławić przed ich użyciem. Nadawanie imion dzwonom sięga r. 968; wtedy bowiem Jan XIII, Papież, po-
