należy dz. i jaka, czy z każdego lub pewnego tylko ziarna, czy pleban za wytyczną ma się koutentować oznaczoną kwotą pieniężną i t. p., bo takie przedmioty sądom duchownym pozostawiono. A lubo tak wspomnianą konstytucję rozumieć należy, widać przecież, że i co do spraw facti ściśle przestrzeganą nie była, gdyż na sejmie r. 16 78 szlachta o jej wykonanie nagli i dopomina się; podobnież r. 1686 województwo krakow. skarży się na duchownych o niedopełnienie konstytucji z r. 1635 i żąda, aby sprawy o dz. do sądów świeckich przeniesione były. Mimo to wszędzie, gdzie dawano dz. wytyczne, sprawy podług dawnej praktyki w kon-systorzach sądzono, co i zaczasów Zalaszowskiego miało miejsce (Jurecons. p. 7 9). Nadto, konstytucja 1635 r. mówi o dz. przez szlachtę dawanej, a nie przez włościan, ztąd nuncjusz Fabrycy Sarbelloni 1741 r. uznał dz., nie podpadające kompozycie, za należące do forum duchownego, bo tylko bulli Urbana VIII tyczyła się konstytucja wspomniana. Wreszcie taż konstytucja wskazała forum świeckie głównie dla osób duchownych, przeciwko szlachcie nie dochowującej ugody o dz., a nie naznaczyła jej szlachcie przeciwko księżom. Tak się bronili duchowni, dopókąd nie zapadła wyraźna konsytucja r. 1 768, oddająca spory o dz. do sądów ziemskich, z wolnem na trybunał odwołaniem się, która razem naznaczyła karę 1,000 grzywien na tych, coby pomijając naznaczone forum, udawali się do sądów duchownych. Lecz i tu kompozyty bpom zostawione, jak stwierdza prawo sejmowe z r. 1 7 75, w którem bullę Urbana VIII w całości przyznano: same więe tylko causae facti sądom świeckim do rozstrzygania przekazano, jak ks. Ostrowski objaśnia (Prawo nar. pol. I 282). Żądania duchownych, w przedmiocie sądu o dz., przedstawia dzieło: „Obserwacye dla objaśnienia kontrowersyi de Evocationibus inter Staturn Spiritualein et Saecularem zachodzących," r. 1 7 55 in 4-o wydane. Dodać tu jeszcze wypada, że posiadanie, gatunek i ilość dz. dowodzono w sądach ex libris beneficiorum et retractationum (ob.), według konstytucji z r. 16 35 (Vol. leg. Ul 85 9). Dz. jako fundusz kościelny nie ulegała przedawnieniu, a tylko ze względu jako przychód roczny, konstytucją z r. 160 7 miała naznaczony czas lat 10 napreskrypcję, co art. 2,27 7 Kodeksu cywilnego do lat 5 ograniczył.—IX Odwieczne spory o dz. istniejące u nas, wywołały potrzebę i prawo zamiany jej na wymiar w ziarnie, czyli sep i pieniądze. Wytyczna dz. przykrą nieraz stawała się dla rolnika, a często i powodem strat wielu, albowiem pod karą klątwy kościelnej nie wolno było z pola zboża sprzątnąć, dopókąd pleban swych nie odliczył snopków. Uparty i złośliwy miał sposobność dokuczenia parafjanom, zwlócząc odbiór dz., czćm sprzęt cały naraził na zniszczenie przez sloty i deszcze. To może pierwszym było powodem, iż szlachta bądź zaprzeczała, bądź do innego kościoła, według swej woli, dz. dawała. Na synodzie w Sieradzu 1233 zniesiono ten zwyczaj, z Niemiec idący, a polecono składać dz. tym kościołom, którym się z prawa należały. Książęta szląscy, popierając i dogadzając niemcom w swoich prowincjach, zwalniali nawet ich osady od dz., czego bpi zabronili pod karą klątwy, r. 124 8 na synodzie w Wrocławiu, za upoważnieniem Pap. Urbana IV odbytym. R. 1262 znowu o środkach znaglenia do dawania dziesięcin radzili bpi w Sieradzu, a gdy na Szląsku ustawały dz. wytyczne, zamieniane na ziarno, lub pieniądze, dla dogodności osadników niemieckich, synod wrocławski r. 126 7 klątwą zagroził bpom, którzyby poważyli się zrzekać dz. wytycznej. Trafiały się
