także wyrażenie: jus commune, jus speciale jakiego kościoła do dz. Ogólne prawo funduje się na tem, że ziemia leży w obrębie tejże parafji, której dz. daje; szczególne zaś na przywileju, czyli nadaniu dz. z pola w innej parafji będącego. Niekiedy dawne parafje dzielono, pozostawiając dz. przy kościele pierwotnym, nowemu zaś zkądinąd fundusz opatrując, dla tego trafia się, że nowsze kościoły wcale dz. nie posiadają, a ich parafja-nie obcym je uiszczają. Często też te nowe parafjalne kościoły na utrzymanie swoje odbierały dobrowolnie ofiarowane przez parafjan, jakby drugie dz., w formie mesznego, lub małdrat, które do ich erekcji wpisane zostały (As. Olechowski ibid. p. 2 9). Komu więc dawaną ma być dz., przepisywało i u nas prawo, przywilej, lub zwyczaj. Gdzie spory jakie powstały, tam się duchowieństwo o pisany dyplom postarać nie omieszkało. Tak ks. mazow. Władysław przyznał kościołom dz., o które w Mazowszu w XIII w. były nieporozumienia. Przywilej jego z r. 1446 na korzyść duchowieństwa kwestję rozstrzygnął, podciągając i szlachtę do składania ilz., od której się dotąd wymawiała. E. 155 7 przez dodanie wyrazu non w przywileju, zapisanym do statutów mazowieckich, t. j. nobiłes non sunt adstricti ad decimas, szlachta znowu się uwolniła od dz. Mimo to duchowni się domagali i przywilej, książęcy w swych prawach pomieścili (Con-stit. prov. lib. 3 de dec.), a synod poznań, z r. 1 7 38 trzymać się go polecił. Gdy z tego powodu r. 1 7 74 toczył się spór w ziemstwie warsza-wskićm, sąd uznał, że z gruntów szlacheckich dz. się nie należy i szlachta jej nie dawała. Dopiero sąd polubowny, za wpływem Andrzeja Zamojskiego, dekret ten uchylił (Kozłowski, Dzieje Mazowsza p. 3 2 3; l'amięt. rei. mor. XVII 189). Więcej w tym przedmiocie ustaw podaje prawo synodalne, niż świeckie. Już synod. kard. Gwidona, legata pap., r. 126 7, przytoczony co do dz. w zbiorze Trąby (p. 55 sq.) i Wężyka (p. 186 sq.), narzeka na tych, co czynią nieporządek, i przypomina dawne prawo, ut juxta laudabilem consuetudinem patriae, decimae (manipulares de quo-libet grano) in agro persolvautur; a następnie domaga się, aby nie dawano dz. do innych kościołów, tylko do tych, którym je zwyczajnie uiszczać winni; jeśli zaś dał kto grunta swoje do uprawy komu innemu, nie może uwalniać go od dawania dz. w całości lub części, gdyż nie jest rzeczą sprawiedliwą, dodaje synod, aby to, co należy do Boga i jego ministrów, dawanem być miało obcym: sed tam de sexto manso, quam de omnibus partibus aliis, ipsi coloai decimas integraliter persolvere non omittant; w przeciwnym razie, tak owym kolonistom, jako ich obrońcom i zwolennikom odmawia pogrzebu chrześcjańskiego i sakramentów. Synod. prow. r. 1309 zabrania plebanom brać decimas militares (szlacheckie) et liberas od obcych parafjan, zwłaszcza z innej djecezji, chyba że na to posiadają niewątpliwe przywileje i nastąpi zgoda bpa. Tym to sposobem usiłowano znieść zwyczaj w niektórych miejscach, mianowicie na Szląsku istniejący, że gdy lud dawał dz. swemu kościołowi parafjalnemu, szlachcie wolno ją było składać gdzie chciał, a mianowicie świątyni, której był fundatorem, lub w której miał grób rodzinny (Maciejowski, ibid. p. 3 34). Ponieważ i duchowni z dóbr swoich dz. dawali, synody zatem upominają, aby, w pil-■nem uiszczaniu się z tego obowiązku, świeckim osobom przykład dawali. Synod prow. r. 157 7 bpa, o przestąpienie prawa tego przekonanego na synodzie prowincjalnym, skazuje na karę oddania podwójnej wartości za-
