fjalnemu, wymaga prawo lat 40 w dobrej wierze i tyleż lat z tytułem, lub czas niepamiętny przeciwko kościołowi parafialnemu; zakonnicy zwyczajem nie mogą nabywać prawa do dz., chyba że mają parafję; inaczej; przedawnienia dowieść powinni, a choćby i to nastąpiło, i pleban tymczasem, za którego dz. biorą, nie ma się z czego wyżywić, wolno mu żądać, aby go utrzymali przyzwoicie, czyli na sposób przynajmniej dwóch osób. c) Ugodą i przyjacielskićm umówieniem się, byle nie zachodziło świętokupstwa, gdy np. spór wyniknie, do którego kościoła dz. należą, strony spierające się mają wolność zrobienia spólnej ugody, ułożenia się któremu plebanowi w całości lub jakiej części winny być dawane. Taka ugoda, gdy jest zdziałana urzędownie i za zgodą zwierzchności djecezjal-nej, obowiązuje nawet następców; jeśli zaś bez zezwolenia i potwierdzenia władzy, wtedy obowiązuje tylko strony obiedwie, nie przelewając obowiązku na następców, d) Darowizną, byle zachowane przepisy prawne tyczące się alienacji, do której donacja wyraźnie zaliczona. Gdy jednak darowiznę taką uczyni osoba świecka na korzyść kościoła, lub zakonu, wtedy nie wymaga się formalności prawa, a dosyć potwierdzenia bpa. ej Zamianę (permutatio), gdy jeden kościół z drugim zamieniają wzajemnie dz., lub inne dobra swoje, według formalności wymaganych przy alienacjach, do których zamiana należy, f) Wyrokiem sądu polubownego, z zachowaniem prawnych przepisów o alienacjach, gdy przez sędziów umówionych zostaje dz. przyznaną jednej stronie w całości, lub obu-dwom w oznaczonej części. Co się tyczy osób świeckich, te nie są zdolne do otrzymania prawa na dz. (jus deciraandi), o ile to jest duchowne, czyli oparte na obowiązku spełniania posług kapłańskich, jakich dopełniać nie są w możności dla braku święceń. Mogą jednak, imieniem Kościoła, godnie i ważnie przez przywilej papiezki pobierać dz. (jus deci-marum), o ile te uważają się jako oddzielne od tytułu i prawa duchownego, a są korzyścią materjalną, pozwalającą pobierać np. dziesiątą część ze sprzętu zboża. Ztąd wyrażenie prawne: parochus habet funda-tam intentionem super jure decimandi, qua intentione careńt laici, si ex privilegio ipsis decimae solvantur. W tćm rozumieniu Papieże dawali dz. monarchom i książętom, zwykle tertias decimarum, z pobudki ich zasług względem religji i Kościoła. Niegdy nawet bpi i prałaci odstępowali dz. osobom świeckim w wieczną dzierżawę, lub na feudura, czego dopiero Urban II (j- 1099) zabraniać począł, aż nastąpiła ogólna ustawa soboru lateraneń. III r. 1179, pod Aleksandrem III Pap., mocą której tylko Stolica Apost. prawo takie na osoby świeckie przelewać może, dawniejsze jednak donacje dz. utrzymuje. Przedawnienie, choćby zwyczajem lub posiadaniem od niepamiętnych czasów nabyte, nie służy im, według wyraźnej litery prawa; ehyba dowiodą posiadania dz. od czasów niepamiętnych cum fama privilegii. Prawa takowego nie mogą innej świeckiej osobie ustąpić bez zezwolenia Stolicy Apost.; są wszakże kano-niści dozwalający tego z zasady, że mający prawo do rzeczy, może nią także według swej woli rozporządzać. Wydzierżawiać mogą dz. na czas krótki, czyli lat 7 do 10, gdyż więcej uważa prawo za czas długi; dzierżawa do śmierci bierze się także za czas krótki, przez wzgląd na możliwą krótkość życia; inni jednakowoż tylko lat 8 mają za czas krótki, dla tego, iż nad ten przeciąg prawo nie pozwala czynić alienacji i dzierżaw (Extravag. c. Ambitioaae, De reb. eccl. non alien.); owszem,
