klaryski zwolnione przywilejami Bonifacego VIII, Leona X, Klemensa VIII, Pawia III i Sykstusa IV; poczem Pius IV zakony żeńskie wszelkiej reguły od dawania dz. wyłączył. Od dz. z nowin zwalniał norber-tanów Jan XXII, a jezuitów Paweł III i Grzegorz XIII. Są również wyjątki od dz. nadzwyczajnych, przez Papieżów naznaczanych (Extravag. com. de decimis; Clement. c. 2 de decim. etc.).—VI Komu dz. dawane być mają, przepisuje prawo lub zwyczaj. Ńim były utworzone, i podzielone parafje, dawano je biskupom, którzy, według sprawiedliwości i uznania, zaopatrywali z nich potrzeby kościołów i duchowieństwa swojego (cap. Decimas i caus. 16, q. 7 i cap. Penenit 3 ead. caus. et q.J, a zwykle na 4 części dzielili: dla siebie, dla kleru, na reperację świątyń, na ubogich, jak to polecają sobory: moguncki za Grzeg. IV, turoński za Leona III i meldeński. Po zaprowadzonym podziale parafji, dz. z prawa ogólnego mają się dawać plebanom miejsca (cap. Cum contingat 29 de decim. i inne); w szczególe zaś dz. gruntowe należą się kościołowi, w którego obrębie położone są role nietylko parafjan, lecz i obcych, chyba że zwyczaj ustalony każe je dawać plebanowi parafji, gdzie mieszka właściciel ziemi: na miejsce więc patrzy się, a nie na mieszkańca, rzadko zaś przeciwnie. Jeśli następuje podział parafji, lub erekcja nowej, wtedy dz. nie przechodzą do kościoła filjalnego, lecz zostają przy macierzystym fmatrix), dopókąd bp inaczej nie rozporządzi. Może władza djecezjalna nowemu plebanowi część z tych dz. udzielić, lub całkiem inne naznaczyć dochody, dla tego wyroku bpa czekać powinien (conc. trid. sess. 21 cap. 4 de ref.; S. Cong. Conc. 11 Mar. 1611). W następnych przypadkach dz. należą do bpa miejsca: a) gdy role, w granicach djecezji będące, nie należą do żadnej oznaczonej parafji; b) dopókąd djecezja na parafje podzieloną nie zostanie; c) gdy bp jest razem proboszczem jakiego kościoła i rządzi nim sam, lub przez wikarego; d) z dz. w djecezji dawanych plebanom, służy mu prawo pobierania czwartej części tychże dz., co się zowie quarta decimarum, lub quarta decimationum (c. Con-ąuerente 16 de offic. judic. ordin.); potrzeba przecież, aby nie zaszło przedawnienie, lecz zwyczaj ten rzadko gdzie był w użyciu. Mogą także pobierać dz. kanonicy katedr, kollegjat, wikarjusze, posiadający beneficja simplicia i t. p., jeśli im takowe przez władzę duchowną naznaczone zostały; z tego względu bpi mają prawo uszczuplić dz. plebanów na korzyść innych fundacji. Komukolwiek zaś dawane być mają, należą się, według myśli Kościoła, ze sprawiedliwości: bogactwo zatem, lub złe życie beneficjata, nie mogą upoważniać dającego dz. do obrócenia jej na jałmużnę ubogim, lub inny cel dowolDy.—VII. Odbierający dz. pozyskują do nich prawo (jus decimandi) różnemi sposoby, a mianowicie: aj przywilejem papiezkim, bo ten może je umniejszyć plebanowi, oddając zakonowi, lub inuemu kościołowi; b) przedawnieniem, zwyczajem prawnie zaprowadzonym, który mocen jest odmienić ustawę ogólną i przenieść prawo, służące jednemu kościołowi, na drugi. Do przedawnienia przeciwko osobie świeckiej, lub duchownej, uważanej prywatnie, potrzeba lat 10 między obecnymi, a lat 20 między nieobecnymi, jak ogólnie twierdzą prawnicy, chociaż praktyka Roty rzymskiej zdaje sie teraz wymagać czasu niepamiętnego, czyli około lat 100, lub 40 z tytułem pozornym (Rota 24 Febr. 17 57); przeciwko zaś pobożnej jakiej instytucji, np. szpitalowi; klasztorowi, kapitule, kościołowi niepara-
