na prawie Boiem St. i N. Zakonu, lub nawet na prawie natury, pole-eającem nagradzać i zawdzięczać doznawane od innych usługi, dla tego dawane być winny i wtedy nawet, gdyby duchowni posiadali majątek ze źródła obcego ich powołaniu, np. z własnej pracy, lub ojcowizny; lecz skoro mają zapewnione utrzymanie w stałej fundacji, jak dziś powszechnie bywa, dz. nie mogą już służyć za pobudkę koniecznego nagro^ dzenia kapłana, więc chyba tylko z prawa kościelnego należeć się będą. Uważając znowu dz. formalnie, czyli według pewnej, oznaczonej ilości, a jak zwyczajnie dziesiątej części, są one polecone w St. Zakonie przez prawo Boże \Exod. 22, Lev. 27), nie obowiązujące już w Nowym (Gal. 3, 25 i 4, 5. Hebr. 7, 12 sqq. i 8, e), gdzie je zatćm biorą kapłani tylko z prawa kanonicznego, albo z ustaw kościelnych (Ferraris, Bibl. can. v. Decimae).—II. Bóżne być mogą rodzaje dz. 1. Ze względu na przedmiot są: l) osobiste (personales), pobierane z zysków nabytych własną pracą i przemysłem, lub pozyskanych ze służby, żołnierki, urzędu, umiejętności, handlu, rzemiosła i wszelkiego godziwego zarobku. Zowią się inaczej sałram«w<aiuemi (sacramentales), gdyż należą plebanowi, w którego kościele dający takowe dz. przyjmuje sakramenty św. i słucha słowa Bożego, dla tego też chrześcjanie tylko do nich obowiązani być mogli. 2) Rzeczowe (reales) są daniną z ziemiopłodów w najobszerniejszćm znaczeniu. Osobiste dz. nie wszędzie były w zwyczaju i oddawna całkiem ustały, rzeczowemi więc głównie zajmuje się prawo i dzieli je na: a) gruntowe (praediales), pobierane z wszelkiego gatunku zboża, wina, drzewa, sadów, warzyw, siana, także z polowania, rybołóstwa i ptaszni-ctwa, z górnictwa, z dochodów od młynów, wiatraków, stawów i karczem, bo te i leżą i korzyści wydają na gruncie; b) mieszane, lub krwawe (mixtae, dec. animalium), pochodzące z korzyści, jakie daje hodowanie wszelkiej rasy domowych i polowych zwierząt, bydła i ptastwa domowego, jako to z wełny, mleka, sera, miodu, i t, p.; nazwanie swe ztąd biorą, że pod względem paszy zwierząt do gruntu, a pod względem chowu do osobistych starań człowieka należą. O tych przecież dz. żadnej wzmianki nie znajdujemy w prawie kościelnćm, ani podobno w historji, dla tego najpoważniejsi kanoniści za wymysł niektórych autorów je uważają. Jeśli istotnie gdzie były, liczyć je należy do dz. gruntowych, lub uważać za dobrowolne ludu ofiary, które w zwyczaju tylko, a nie w ustawach prawa zasadę mieć mogą. Dz. gruntowe są właściwe, naturalne, snopowe, albo wytyczne (propriae, naturales), gdy w snopie uiszczane bywają; są zaś niewłaśnwe, wormce, sepowe, pieniężne (impro-priae, saccariae, pecuniariae), gdy idą w ziarnie lub pieniądzach; nadto, bywają większe (majores), jeśli pochodzą ze zboża i winnic, oraz mniejsze (minores), dawane z warzyw, ogrodowizny i owoców drzewa; zowią się staremi (yeteres), gdy z gruntów oddawna uprawianych, i nowemi (novales), gdy z nowin, czyli ziemi dopiero na urodzajną obróconej, kościołom się dają; wreszcie, wscystkie te dz. biorą nazwę miejskich, lub wiejskich (urbanae et rusticae), stosownie do tego, jak grunt do miasta lub wsi należy. 2. Ze względu na właściciela, dz. dzielą się na duchowne (stricte ecclesiasticae, v. pure spirituales), dawane na utrzymanie sługom ołtarza, zatem w celu uznania najwyższej nad nami władzy Boga i zachowania czci Jego na ziemi; oraz świeckie (minus ecclesiasticae, ». laicaiee), które pobierają osoby świeckie, nie z tytułu spełniania
