Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 451.jpeg

lub nieco wcześniej. Cf. u Surjusza jego życiorys, napisany ok. r. 1170 przez św. llildegardę (ob.); Sollier, Acta Sanct. t. II Julii ad d. 8. J.
 Dzieci prawe i nieprawe (legitimi et illegitimi). Tylko w małżeństwie po katolicku zawartem spłodzone dzieci, uważane są przez Kościół za prawe potomstwo, legitima proles; spłodzone bez małżeństwa, lub po za małżeństwem, są nieprawe (proles ilłegitima). Ponieważ Kościół uznaje ważność małżeństw innych chrześcjańskich wyznań, przeto w potrzebie prawe lub nieprawe urodzenie dzieci, z rodziców chrześcjańskich, w ogóle ocenia podług tychże samych zasad, co i dzieci zrodzonych z rodziców katolickich. Prawne domniemanie, jak przemawia zawsze za ważnością małżeństwa, tak też staje w obronie prawego urodzenia. Ztąd nikt nie może być uważany za dziecko nieprawe, dopóki to należycie dowiedzionćm nie zostanie; nawet matce przysięgającej, że dziecko jest nieprawe, ani ojcu tak twierdzącemu wierzyć nie należy, dopóki nie zostanie to udowodnionćm (S. C. C. 2 7 Junii 1857; cf. Analecta Jur. Pont. serja 3 zesz. 23 p. 3 64). Dawniej Kościół wyrzekał o prawem lub nieprawćm urodzeniu dzieci, a wyrok taki byl przyjmowany przez sądy cywilne świeckie do skutków cywilnych. Obecnie sądy świeckie według swego prawa orzekają o prawem i nieprawćm pochodzeniu dzieci, gdy rzecz idzie o sukcesję i t. p. następstwa doczesne. Sądom kościelnym pozostało wyrokowanie co do skutków duchownych. Najważniejszym z takich skutków jest irregularitas (ob.), czyli niezdolność do stanu duchownego tych, których urodzenie jest nieprawe, chociażby to było nieujawnione (illegitimi occulti, C. Ut filii 1, C. Nimis 18 de Filiis presb. X 1, 17). Środki prawne, usuwające nieprawe urodzenie i przywracające tak urodzonych do używania praw dzieci prawych, są: 1) Zawarńe z sobą małżeństwa przez rodziców dziecka nieprawego (legitimatio per subsegtiens matrimonium). Tak uprawniony syn może przyjąć wszelkie święcenia i otrzymać wszelkie urzędy i godności duchowne, wyjąwszy kardynalstwa. Nawet ten, który kapłanem został przed połączeniem się związkiem małżeńskim swoich rodziców, chociaż nieprawnie wyświęcony, przestaje być irregularis, skoro tylko rodzice małżeństwo zawarli. Małżeństwo jednak rodziców nie może uprawnić dziecka w cudzołóztwie spłodzonego. 2) Profesja zakonna. Wolno jest. nieprawemu wstąpić do zakonu i uroczystych ślubów profesję wykonać, a ta legitymuje go do przyjęcia święceń wszystkich (C. Ut filii 1. c.), ale nie do otrzymania godności, nawet zakonnych, jakiemi są np. opactwo, przeorstwo i t. p. 3) Dyspensa papiezka, która wszystkie skutki nieprawego urodzenia znosi. Biskup może także nieprawemu udzielić dyspensę, ale ona służyć będzie tylko do przyjęcia święceń mniejszych i beneficjum prostego (simplex), probostwa tak dyspensowany posiadać nie może (C. Is qui i, C. Si is 2, de Filiis praesb. iu VI 1, ll). Dyspensę biskupią może udzielać sede vaeante, przed obraniem wikarjusza kapitularnego, kapituła, a po obraniu sam wikarjusz. W szczegółowych wypadkach uważać należy za dzieci prawe te, które zrodzone zostały z małżeństwanieważnie zawartego dla przeszkody kanonicznej, jeżeli małżonkowie oboje, albo jedno przynajmniej w dobrej zostawało wierze, t. j. uważało małżeństwo za ważne, i jeżeli zapowiedzie były głoszone, albo przynajmniej dyspensa od nich nastąpiła. Lecz jeżeli małżonkowie oboje ze złą wiarą małżeństwo zawierali nieważnie, dzieci są nieprawe (C. Cum inhibitio 3, § Si quis. de Clandest. despont. X 4, 3). Nieprawemi są także te dzieci, które urodziły się wprawdzie