Takąż władzę 27 Wrz. 1820 otrzymał bp z Poitiers, a bp Tuluzy pod 17 Listop. 182 7. Dyspensa in radice potrzebną jest wtedy, gdy małżeństwo z oświadczeniem zezwolenia stron obydwóch zawarte zostało, ale zarazem i z przeszkodą unieważniającą, o której, jako też o nieważności małżeństwa, strony nie wiedzą i zawiadomione być nie mogą. Zdarza się to, gdy albo małżeństwo z winy władzy duchownej jest nieważnćm, albo gdy się przewiduje, że oboje małżonkowie, lub jedno z nich, dowiedziawszy się o przeszkodzie i nieważności, nie chciałoby ponowić zezwolenia, do przywrócenia małżeństwu ważności potrzebnego. Ponieważ zaś dyspensa taka przywraca ważność danemu przez małżonków zezwoleniu i przez to rewaliduje małżeństwo, widoczną jest rzeczą, że tam, gdzie zezwolenia małżonków od początku nie było, lub było tylko fałszywe, dyspensa in radice żadnego skutku wywrzeć nie może. Ztąd dwoje osób żyjących z sobą po małżeńsku i mianych powszechnie za prawych małżonków, którzy jednak nigdy z sobą małżeństwa nie zawierali i zezwolenia nań nie oświadczali, z dyspensy in radice korzystać nie mogą, ale małżeństwo zawrzeć powinni. Przeciwnie znowu, osoby, które się połączyły tak zwanym ślubem cywilnym, chociaż małżeństwa religijnego nie zawierały, ani do zawarcia go nie mogą być doprowadzone, pożycie zaś ich ma wszelkie pozory prawego małżeństwa, i za takowe jest uważane, przez dyspensę in radice mogą prawemi w rozumieniu chrześcjańskićm małżonkami zostać. Albowiem przy zawieraniu ślubu cywilnego oświadczyły zezwolenie, które jednak dla przeszkody clandestinitas (ob.) bezskutecznem pozostało, Kościół więc przez dyspensę in radice przywracając moc i ważność zezwoleniu, oraz uchylając skutki, jakie jego nieważność sprowadziła, może małżeństwo w chrześcjańskićm znaczeniu prawnćm uczynić i ważnćm. Dyspensa przeto in radice nie zastępuje zezwolenia, którego nie było, ani go nie tworzy, ale tylko nieważnie udzielone, czyli przez prawo unieważnione, do ważności przywraca i w gruncie je leczy, in radice sanat. Jeżeli więc w chwili zawierania małżeństwa małżonkowie mieli dokładną wiadomość o przeszkodzie i jasno i należycie rozumieli jej skutki, t. j. wiedzieli, że zawierane przez nich małżeństwo nie ma żadnego znaczenia i że dla siebie małżonkami nie będą, wtedy zezwolenia na małżeństwo mieć nie mogli, ale tylko na nieprawe nałożnicze pożycie; to zaś zezwolenie, jakie na małżeństwo oświadczali, było falszywćm i udanćm, a ztąd i dyspensa m radice nie może im być udzieloną, gdyż potrzebowałaby stworzyć zezwolenie na małżeństwo, którego od początku nie było. Jeżeli zaś przeciwnie, w chwili zawarcia małżeństwa ulegali niewiadomości faktu, lub prawa, chociażby z ich winy pochodzącej, co do istnienia przeszkody, lub jeżeli wiedzieli o istnieniu przeszkody, ale nie rozumieli jej skutków, albo jeżeli nie wierzyli w to, iż przeszkoda czyni małżeństwo nieważnćm, albo jeżeli nie zwrócili na nic innego uwagi, tylko na to, żeby zawarli małżeństwo, lub jeżeli wreszcie, jak się to w podobnych razach najczęściej zdarza, wiedzieli, że źle czynią, zawierając z przeszkodą małżeństwo, ale sądzili, że skoro nastąpi błogosławieństwo kapłańskie, małżeństwo prawdziwe zawartćm pomiędzy niemi zostanie, w tych wszystkich razach, ponieważ dali zezwolenie prawdziwe na małżeństwo, dyspensa in radice może mieć miejsce i przywróci ważność małżeństwu.—7. Przyczyny, dla których dyspensy udzielane bywają, są rozmaite, stosownie do wypadków, w których dyspensa jest potrzebną. Inne powody skłaniają do pro-
