Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 432.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

będą, jeżeli będą miały być zlecone po za knrją rzymską, zlecać je należy biskupom tych wiernych, którzy o nie prosili; te zaś, które będą jako łaski udzielane, nie będą miały skutku, jeżeli wprzód przez nich .(biskupów), jako delegatów apostolskich, sumarycznie tylko i pozasądownie nie zostanie rozpoznanera, czy prośby zaniesione nie podlegają zarzutowi subrepcji lub obrepcji.“—6. In Radice nazywa się ta dyspensa, przez którą małżeństwo nieważne staje się ważnem, bez ponawiania zezwolenia małżonków. Wiadomo bowiem, że jeżeli małżeństwo zawarte zostało z przeszkodą kanoniczną unieważniającą, jest ono nieważnem i, aby się ważnem stało, potrzeba nietylko zniesienia przeszkody przez dyspensę, ale nadto ponowienia zezwolenia małżonków, które, skutkiem zachodzącej przeszkody przy zawieraniu małżeństwa, było nieważnie i nieskutecznie udzielonem. Otóż od takich zwyczajnych dyspens tem się różni dyspensa in radice, że otrzymujący ją nie potrzebują ponawiać zezwolenia, gdyż bez tego sama dyspensa in radice ważność małżeństwu przywraca. Dyspensa in radice jest według Benedykta XIV (Quaest. canon. 52 7) abrogowaniem, w szczegółowym wypadku, prawa zaprowadzającego przeszkodę małżeńską, połączonem ze zniesieniem wszelkich skutków, jakie już wprzód to prawo wydało. A zatem dyspensa taka przywraca ważność zezwoleniu, które od początku nic nie znaczyło, z powodu zachodzącej przeszkody, unieważniającej małżeństwo (impedimentum dirimens). Jeżeli zachodzi trudność w pozyskaniu na nowo od małżonków zezwolenia, w celu przywrócenia ważności związkowi małżeńskiemu, wtedy jedynym środkiem wyjścia jest pozyskanie dyspensy in radice. W początkach Kościoła nie używano tego rodzaju dyspensy, gdyż żywa wiara ówczesnych chrześcjan utrzymywała ich w takićm poszanowaniu praw kościelnych, iż bardzo rzadko małżeństwa nieważne trafiać się mogły, a jeżeli się kiedy wydarzały, to ich uważnienie przez ponowienie zezwolonia żadnej trudności nie znajdowało. Pierwszy przykład dyspensy in radice jest z r. 1301 (Caillaud, Manuel des dispenses, tom 2 n. 34 7 p. 2 85), ale rzecz szla wówczas tylko o legitymację dzieci Sancheza IV, króla Kastylji, który zaślubił Marję, swą krewnę w stopniu trzecim. Bonifacy VIII, po śmierci rodziców, dyspensą in radice usunął tę przeszkodę i dzieci uznał za prawe. Lecz potem poczęto udzielać dyspensy in radice, dla zastąpienia niemi ponowienia przyzwolenia. Dawał je Grzegorz XIII, jak to Benedykt XIV poświadcza, (Quaest. canon. 174). Brewem z 2 Kwiet. 1.701 czy 1 705 r. Klemens XI przywrócił ważność małżeństwom przez pewne ludy Indji nieważnie zawartym, nie wymagając ponowienia zezwolenia. Klemens XII przez brewe Jam dudum z 5 Wrz. 1734 udzielał dyspensy in radice, przez które małżeństwa miały być do ważności przywrócone, bez ostrzeżenia o tćm stron, a to wtedy, gdy niektórzy misjonarze w Indjach pobłogosławili małżeństwa po wyekspirowaniu czasu, na jaki im władza do ich błogosławienia ważnego przez Stolicę Apost. udzielona była. Benedykt XIV w brewe Etsi matrimonialis z 2 7 Wrz. 1 755 mówi o wypadku dyspensy in radice. Wielu Papieży, przez ogólne pozwolenie na udzielanie dyspens in radice, zaradzali nieważności małżeństw, wynikłej z przestąpienia przez biskupów zakresu władzy dyspensowania. Pius VII, przez kardynała Caprarę, udzielił biskupom francuzkim władzę dyspensowania in radice przez rok jeden, dla nadania ważności małżeństwom zawartym do d. 14 Sierpnia 1804 r., a później ponowił ją indultem z 7 Lutego 1809 roku