ludu, ale życie, postępowanie i sposób pełnienia obowiązków wszystkich duchownych i zgromadzeń religijnych. Ztąd dopełniać powinien wszędzie inkwizycję czyli informację, która jest dwojaka: ogólna i szczegółowa (ingaisitio generalia et specialis). Ogólna inkwizycja służy za podstawę szczegółowej. W niej idzie o przekonanie się, czy przekroczenie ma miejsce, czy jest o nićm rozgłos, czy wymienianą jest osoba, która przekroczenie popełniła, jak szeroko wieść czyli rozgłos o przekroczeniu dotąd się rozszedł i t. p. Informacja, czyli inkwizycja szczegółowa, jest już samćm działaniem sądowem w sprawie, czyli dochodzeniem winy przeciwko winnemu i zbieraniem dowodów. Otóż biskup, który w czasie wizyty dopełnił inkwizycji ogólnej, może później na jej zasadzie rozwinąć z urzędu przeciwko winnemu postępowanie sądowe, czyli inkwizycję szczegółową, nie potrzebując rozpoczynać od inkwizycji ogólnej, jako zbytecznej, gdyż ona służy jedynie do tego, aby biskup przekonał się, czy bez obrażenia prawa może szczegółowe śledztwo przeciw winnemu rozwinąć, a to przekonanie już ma on z wizyty djecezjalnej i dopełnionej wtedy informacji ogólnej. Ztąd winny, gdy przeciwko niemu sprawa rozwija się z urzędu, nie może domagać się inkwizycji ogólnej, ani twierdzić, źe osławionym nie został; biskup bowiem, jako stróż dobra Kościoła, do którego i sława kapłanów należy, tyle co i sam winny jest o nią dbałym i drażliwym. Lecz jeżeli postępowanie sądowe rozwija się przeciw winnemu na skutek skargi, wtedy informacja przedwstępna czyli ogólna powinna poprzedzić proces szczegółowy. W inkwizycji szczegółowej przedewszystkióm powinna być pewność o istnieniu corpus delicti. Istnienie corpus delicti znaczy pewność, iż występek, o jaki jest ktoś przed sąd powołany, rzeczywiście spełnionym został. Jeżeli występek jest facti permanentis, t. j. tak spełniony, iż ślad po nim został, wtedy o tem przez naoczne przekonanie, czy to osobiste, czy przez delegowanego, biskup pewność nabyć powinien. Ale jeżeli przekroczenie jest facti transeuntis, t. j. które po sobie nie zostawiło widocznego śladu, dosyć będzie, jeżeli się osiągnie poszlaki o spełnieniu przekroczenia. Drugim działania sądowego aktem jest zapozwanie winnego i przedstawienie mu zarzutów (capitula), wraz z imionami świadków (ob. Proces). Jeżeli winny przyznaje się do winy, opuszczenie tych i innych formalności nieuniewaźnia procesu, również jeżeli winny jest obecny, a przeciwko niektórym opuszczeniom formalności nie reklamuje (C. Postquam J, C. Si is 2, de Accusationib. in VI 5, 1). Ten, kto biskupowi doniósł winę czyją, w cela nie kary, ale upomnienia ojcowskiego i ewangelicznego (denuncialio ecangelica), albo kto w inkwizycji ogólnej badany przez biskupa, odkrył winnego, może być przeciwko niemu świadkiem w inkwizycji szczegółowej. Donoszący zaś winnego dla sądownego z nim postąpienia, czy to z urzędu czyni, jak promotor fiscalis, czy też w charakterze prywatnego oskarżyciela występuje, świadkiem już być nie może. Gdy sędzia rozwija postępowanie sądowe przeciw winnemu, na zasadzie skargi innej osoby, powinno być dopełnione zawiązanie sporu (litis contestatio. C. Cum dilectis 15 de Purgat. canon. X 5, 34); jeśli zaś z urzędu postępuje, wprawdzie zawiązanie sporu nie jest koniecznćm, ale , dla skrócenia procesu, t. j. aby nie śledzić faktów, których winny zapierać nie myśli, zwykła się odbywać czynność podobna do zawiązania sporu, przez zbadanie winnego, czy zarzuty, jakie przeciw niemu mają być dochodzone, przyznaje, czy też ich przeczy; wtedy miejsce skarżącego
