Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 421.jpeg

uroczystości tytułu, lub patrona kościoła, może o nim mówić brewjarz, choć z dyr. przypada mu co innego (S. R. C. 14 Mar. 164 3); podobnie gdy konsekruje kościół, choćby nie był bpem tej djecezji, może przecież mówić z miejscowymi księżmi officium de dedicatione, opuszczając swoje (S. R. C. 7 Maja 174 6). Duchowny, asystując z obowiązku publicznemu officjum, np. jutrzni lub nieszporom, i takowe odmawiając, w kościele gdzie obchodzą święto różne od jego dyr., czyni zadosyć prawu brewjarza (S. R. C. 5 Paźd. 169 7); autorowie sądzą, że zawsze mu to wolno, choćby się tam znajdował niekoniecznie z obowiązku, ale przypadkiem, lub z własnej woli, mianowicie gdy jest zaproszony. W tym razie officjum według obcego dyr. zaczęte na jutrzni, lub godzinach mniejszych, trzeba kontynuować do nieszpór (S. R. C. 5 Paźd. 1697). Inne szczegóły w tym przedmiocie obejmują dzieła rubrycystów, w traktatach o kalendarzu kościelnym (ob.).—Co się tyczy historji i początku dyrektorjum, tych szukać trzeba w kalendarzach dawnych kościołów, w których naprzód pomieszczano porządek świąt ruchomych i nieruchomych, liczbę złotą, litery niedzielne, epaktę; dalej kalendae, nonae i idus miesięcy, oraz inne wiadomości podobne. Dodawać potem zaczęto wiadomości o postach, wigiljach, oktawach świąt i stacji nabożeństwa; następnie i szczegóły niektóre o sposobie odprawiania officium diyinum, mianowicie ile i które lekcje w nokturnach użyte być mają i t. d. Widać to zwłaszcza ze starych kalendarzy zakonnych, stanowiących księgę obrzędową, zwaną Ordinarium: starano się bowiem, aby, jako reguła życia jedna, tak i sposób chwalenia Boga po wszystkich klasztorach tejże reguły był jeden. Tak te ordinaria zakonne, jak i kalendarze kościelne ważnym są materjałem do historji liturgiki, gdyż z nich dowiedzieć się można, jakich gdzie czczono świętych i jakim rytem; jak się odbywała psalmodja i liturgja, jakie w kościołach obrządki i zwyczaje były; często także naprowadzają one na ciekawe odkrycia w dziejach kościoła, któremu służyły. To znowu, różne kalendarze i dyrektorja z sobą porównane, wskazują, które kościoły miały wzajemne stosunki, lub zależność, i które od innych przyjęły obrzędy i zwyczaje religijne (Maringola, Antiquit. Christ, inst., Neapoli 1862 I 249J. I dzisiejsze nasze dyrektorja niemniej ciekawemi być mogą dla późniejszych miłośników rzeczy kościelnych i bibljografów. Byłoby więc pożądanćm, aby bibljoteki seminaryjskie, kapitulne i publiczne zaopatrywały się w tego rodzaju druki, które w małej liczbie egzemplarzy wydawane, marnują się po wyjściu z użycia. Mamy pewne podstawy do twierdzenia, że u nas w Polsce, między pierwszemi drukami zjawiają się i rubrycelle, a przecież przy kościołach ani śladu ich nie ma. Bibljoteka jagiellońska posiada najdawniejszą, o ile wiadomo, z tym krótkim tytułem: „Rubricella Poznaniensis. Ad annum dni 1518.“ Pod nim herb bpa. Druk obejmuje jeden arkusz w 16, kładzie samo święta w porządku rocznym i czasem Ewangelję notuje; nieszpór nie ma nigdzie (bo o tych dostatecznie brewjarz pouczał), a innych wiadomości bardzo skąpo; zwykle w jednym wierszu dzień zamyka. Tak np. Majus habet dies XXXI.
b.  phil. Philippi et Jacobi Aplor. duplex.
c.  sig. Oia ut i pria dnica. suffra. de resur. et sigismudi.
d.  crux Inyentio s. crucis solenne.
e.  flor. Floriani mris (Martyris). iij lcu (lectionum)
 /. got. Gothardi confes. iij leń.