Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 418.jpeg

zestawienie się obok siebie tej własności nabyćby nie mogły. Również mowy tu być nie może o nieprztnikliwośti, ponieważ nie podobna pojąć, jak z prostego zestawienia obok siebie czystych, prostych substancji, z których każda jest przenikliwą, powstawaćby mogły ciała nieprzenikliwe. — Rozciągłości ciał także w tej hypotezie wyjaśnić nie podobna; samo zestawienie substancji prostych jeszcze jej wytworzyć nie jest w stanie, bo w takim razie i dusze ludzkie, gdy obok siebie się pomieszczą, wytwarzałyby rzeczywistą rozciągłość. Rozciągłość w tej hypotezie możuaby jedynie uważać jako pozorną, co gdy przypuścimy, jesteśmy już na dobre w idealizmie (ob.). Ale nadto jeszcze owo zestawianie się obok siebie prostych substancji, z natury samej przedstawia się tu jako niemożliwe. Przyznawał to już niewyraźnie Leibnitz, gdy przyczynę tego -zestawienia w Bogu upatrywał. Przeciwko zaś szukającym przyczyny tego zestawienia obocznego monad w samych monadach, walczy alternatywa następna: albo monady owe przez swoje wzajemne oddziaływanie dotykają się siebie, albo też nie. Jeżeli pierwsze przyjmiemy, wówczas przenikają się one wzajemnie, ponieważ pojedyńcze substancje mogą się dotykać siebie tylko w swej zupełnej całości, a wówczas nie będzie już zestawienia obocznego. Jeżeli zaś przypuścimy drugie, wówczas przypuścić należy działanie tam, gdzie nie ma ani bezpośrednio ani pośrednio przyczyny działającej (actio in distans), co jest niemożliwćm.. “Wreszcie, zauważyć należy pko dynamizmowi Kanta, że siły przyciągania i odpychania, z jakich składa się ciało u niego, presuponują naprzód podmiot, w którym są, z którego działanie swoje wywierają, i przedmiot, na który działają przyciągająco czy odpychająco. Siły te więc presuponują ciało już gotowe, istniejąco, ale go nie stanowią. Zdanie naturfilozofów, upatrujących istotę ciał w sile złożonej z dwóch sił przeciwnych, a zatem nawzajem się niweczących, nie zasługuje na krytykę. Dynamizm więc, podobnie jako atomizm nie wyświeca natury cielesnej, i dziś jest teorją niewielu tylko liczącą zwolenników. N.
 Dyptychy, Diptgcha, A£jcroxa (od Się,—2 razy, i jrróoasty—złożyć). D Żydów, Greków i Rzymian dyptychami się zwały notatki, pugilaresy (libri memoriales), złożone z dwóch tabliczek drewnianych, jak okładka z książki zdjęta, wewnątrz do pisania wywoskowanych, zewnątrz ozdobnych w portrety, rzeźby, złoto, lub drogie kamienie. Jeżeli takich tabliczek było połączonych, za pomocą rzemyczka je opasującego, trzy albo więcej, notatka przybierała nazwę tryptychu albo poliptycbu. W Kościele też takie notatki znane od początku, a zwane: cathalogi ecclesiastici, sacrae tabulae, Ecclesiae. matricula, libri viventium et mortuorum. Co do wielkości, bywały mniejsze i wielkie in folio, a kształtem naśladowały tablice prawa Mojżeszowego, albo też były jak nasze kanony ołtarzowe. W starożytnym kościele św. Wawrzyńca w Konstplu kolumna marmurowa, inkrustowana kwadracikami, na których były imiona cesarzów, patrjarchów, biskupów i t. p., służyła za dyptych. Dzielone były na trzy kolumny: na pierwszej zapisywano imiona śśw. męczenników, na drogiej—Papieża, biskupa, panującego i innych żyjących, na trzeciej—imiona wiernych zmarłych. Najpospoliciej jednak zwykły się dzielić te dyptychy na żyjących i zmarłych. W pierwszych zapisywano imiona Papieżów, patrjarchów, metropolitów, biskupów djecezjalnych i w ogóle duchownych, będących w szczególnym z tym kościołem związku; dalej szły imiona reprezentantów władzy świe-