Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 364.jpeg

w bogatej skrzyni i zachowano w Jeruzalem. Dopiero po odebraniu tej ostatniej części od Persów, gdy Arabowie, opanowawszy Jeruzalem, zamierzali zniszczyć ten przedmiot ezci chrześcjan, podzielono ją na wiele cząstek i w różne miejsca porozsyłano. Dzisiaj mnóstwo tych cząstek już mniejszy ch, już większych, kosztownie w relikwjarze oprawnych, poroznoszono po świecie. Kiedy jest pewność o jakiej cząsteczce, iż jest prawdziwie z tego samego krzyża, na którym Pan Jezus umarł, relikwja owa ma być więcej ceniona i czczona niżeli relikwje świętych. A mianowicie klęka się przed nią wystawioną na jedno kolano, kadzi się stojąc, wolno ją nosić pod baldakinem. Szczegóły historyczne, przepisy i przywileje, ob. w Wykładzie Wiary Guillois t. II nauka XII, gdzie 1 o innych relikwjach narzędzi Męki Pańskiej; De benedictione cum relńpiia SS. Crucis, w Bomsee’m t. I 106. O relikwji ś. krzyża u dominikanów w Lublinie, oraz na Łysej Górze, pokrótce w Wykładzie obrzędów Rzymskiego cz. VI r. 32. X. S. J.
 Dualizm (od duo, dwa) religijny jest wiarą, źe świat powstał i utrzymuje się współdziałaniem dwóch pierwiastków, zarówno koniecznych, zarówno odwiecznych, a zatem od siebie niezależnych. Parsyzm, t. j. religja Zoroastra, uważana jest za najczystsze wyrażenie tej wiary. Ormnzd (Ahuramasda) i Aryman (Angramain) są tu dwiema istotaimi najwyższemi, walczącemi z sobą. Ormuzd jest bogiem dobrym, światłością; Aryman jest bogiem złym, ciemnością. Ale wspomnienia pierwotnej rodu ludzkiego tradycji o jedności Boga i tu pozostawiły swój ślad, już to w nauce o ostatecznćm zwycięztwie Ormnzda, już w przypuszczeniu pierwiastku wyższego po nad dwa z sobą walczące pierwiastki, a mianowicie w nauce o Zerwane-Akerene, o czasie bez granic, o wiekuistości, która z łona swego wydała zarówno Ormuzda jak i Arymana. Dualizm ten przejawia się we wszystkich odcieniach gnostycyzmu (ob. GnostycyZm), a do najwyższego stopnia dochodzi w manicheizmie, który w gruncie jest starym parsyzmem, ubranym tylko w formy chrześcjańskie (ob. Manes). Dualizm f ilozoficzny miał na celu rozumowe wytłumaczenie wszechbytu, za pomocą dwóch pierwiastków najwyższych. Głównemi przedstawicielami tego dualizmu w filozofii staroźytnćj są: Plato i Arystoteles; obydwaj oni uczą, że świat nie jest przez Boga stworzony i że jest bez początku, odwieczny. Ale Plato (Timaeus) z.“ wiekuistą i beZpoczątkową ma właściwie tylko materję, jako podścielisko, substiat, rzeczy światowych. Co się zaś tych rzeczy samych tyczy, równie jak w ogóle wziętego całego ustroju świata, Plato początek ich przypisuje Bogu, jako przyczynie pierwszej. Słowem, choć materja nie ma tu początku, świat wszakże początek swój zawdzięcza Bogu. Arystoteles (w swoich 8 księgach Fizyki i w Metafizyce) nietylko materję (jako materia prima), ale i świat uważa za bezpoczątkowy i odwieczny. Materja bowiem nie może być rzeczywiście bez formy, skoro przeto materja jest odwieczna, koniecznie odwiecznemi być muszą i formy, w jakich materja jest rzeczywistą, t. j. świat, tak co do materji jak i formy swojej, uważać należy za wiekuisty. Arystoteles tylko w pojedynczych rzeczach świata widzi powstawanie, początek i koniec. Ale żeby świat mógł istnieć wiecznie, konieczną jest przyczyna wiekuista, stojąca po nad światem i wiecznie poruszająca materję do formy. Obok więc świata wiecznego jest tu Bóg wieczny i dwie istoty bezpoczątkowe. Dualizm tak z kosmologicznego jak i z teologicznego stanowiska jest nieprzy-