tych Ewangelistów, jak sądzi Aleks. Natalis (Hist. Eccl. ed. Bing. 1758 p. 4 35), bo tok ich i dnch zupełnie inny jak w koramentarzu na św. Mateusza. Rozgłos niemały miał wykład D’a na słowa ustanowienia Najśw. Sakramentu; protestanci widzieli w tym wykładzie świetne stwierdzenie swojej nauki. Ale pierwsze drukowane wydanie komentarza D’a, ogłoszone przez Jakóba Wimpfelinga w Strasburgu 1514 r., oddawna uważać można za zupełnie zatracone; drugie zaś wydanie, sporządzone 15 30 r. przez luteranina Jana Secer’a w Hagenau, nosi na sobie w wielu miejscach widoczne ślady fałszowania tekstu (cf. Rich. Simon, Hist. critiąue des principaux commentateurs du N.T., Rotterd. 1693 p. 3 7 5). W miejscu też, na jakie powołują się protestanci, Sykstus seneóski (Biblioth. sancta, Lugd. 1591 p. 46 7) z manuskryptu bibljoteki franciszkańskiej w Lyonie czytał zupełnie co innego, co z nauką katolicką o Eucharystji w zupełnej było zgodzie. Druzowie (po arab. Dorna, Dursieh), lud po większej części na zachodnim stoku gór Libanu, na Antylibanie i u stóp góry Hermon osiadły, nieliczny (83 do 85 tysięcy dusz), lennik Turcji; rządzą nim starsi, zwani szeikami, wyróżnia się swoją religją powstałą z islamizmu. Mahometanie zaraz w początkach swoich podzieli się na dwa stronnictwa: pierwsze przyjmowało tylko literalne tłumaczenie Korauu (tanail), a drugie sprzyjało tłumaczeniu przenośnemu (tauril). Ostatnie stronnictwo rozpadło się znowu na wiele sekt, z których bateni przez swoją naukę tajemniczą najwięcej potrafili pozyskać zwolenników. Niektórzy z ich missjonarzy udali się do Egiptu, w nadziei, że potrafią pozyskać dla swej nauki kalifa Hakema, z rodziny Alego, którego uważali za prawego następcę Mahometa. Za ich wpływem założoną została w Kairze akademja, w której, oprócz Koranu, wykładano prawo i ich tajemniczą naukę. Akademja ta wydala dwóch założycieli religji Druzów: Mahumeda, syna Izmaela, przezwanego Daraai, i Hamaa, syua Alego, nazwanego td-Hadi (Przewodnik). Darasi nauczał, że kalif Hakem jest Bogiem i Scworzycieiem świata, za co Hakem obsypał go swemi łaskami; lecz nauka jego wywołała w Kairze rokosz, w którym, podług jednych, Darasi zginął, podług zaś drugich, co prawdopodobniejsze, uciekł w okolice źródeł Jordanu, gdzie czytał swoją książkę ciemnemu ludowi i gdzie zyskał wielu stronników, rozdając złoto otrzymane od Hakema. Hamsa, który prawdopodobnie przed Darasi działał w tym samym duchu, został prawdziwym założycielem religji Druzów. Jakkolwiek zachęcał lud do oddawania czci Hakemowi, nie zapominał jednakże i o sobie; nazwał się sługą Boga, kanałem rozkazów bożych, objawicielem najwyższej woli, nauczycielem prawdziwej religji, panem czasu. Z początku swego panowania Hakem był gorliwym zwolennikiem Mahometa i ściśle wykonywał przepisy islamu. Z gorliwości fanatycznej prześladował żydów i chrześcjan, kazat im nosić pewne zuaki na odzieży, chcąc przez to wystawić ich na szyderstwa ludu. Lecz skoro Hamsa i Darasi dali mu poznać swą tajemniczą naukę, porzucił zupełnie religję Mahometa, a wpadłszy w indyfferentyzm, obdarzył żydów i chrześcjan zupełną swobodą religijną. Po 25 ’latach panowania, zamordowała kalifa Hakema własna jego siostra, której groził pozbawieniem życia; podług zaś innych, spiskowcy śmierć mu zadali. Ludowi rozpowiadali zwolennicy kalifa, że Hakem żyje i należy oczekiwać na powtórne a bliskie jego ukazanie się. Skorzystano w tym względzie z nieznanych okoliczności jego śmierci:
