Może też istota jaka pod różnemi względami być doskonałą, odpowiednio do tego, jak w jej naturze spoczywa możliwość udoskonalenia pod różnemi względami (tak np. rozróżniamy w człowieku doskonałość fizyczną, umysłową i moralną, odpowiednio do tego, czy udoskonalił się on pod względem fizycznym, umysłowym, lub moralnym). Doskonałość w znaczeniu względnćm może mieć rozmaite stopnie, po których rozróżniamy doskonałość wyższą i niższą. Z tego, co dotąd powiedziano, pokazuje się, że pojęcie doskonałości i pojęcie dobra tak ściśle z sobą się wiążą, iż jedno zawiera się w drugiem. Dobrem w ontologicznćm znaczeniu nazywamy to, co tak jest, jak odpowiednio do woli Bożej być powiuno. Ale tem samćm właśnie jest doskonaleni, bo skoro jest tak, jak Bóg chce, aby było, tedy nie brak mu niczego, co koniecznem jest do tego, aby było skończonćm w swoim rodzaju. I odwrotnie, co jest doskonałćm, jest eo ipso dobrem. Czćm lepszą jest istota, tem jest doskonalszą; czem doskonalszą, tćm jest lepszą. I dla tego tu znowu występuje prawda, że wszelka doskonałość względna możliwą jest tylko w przypuszczeniu doskonałości bezwzględnej, jaką jest Bóg. Bóg jest zasadą i miarą jak wszelkiego dobra, tak i wszelkiej doskonałości (ob. Dobro). Ale doskonałość ma inne jeszcze znaczenie. Wyrazem tym oznaczamy jeszcze pojedyńcze owe momenty, jakiemi się warunkuje, lub z jakich się składa doskonałość tej rzeczy. Są to doskonałości (perfectiones) tej rzeczy. Doskonałości te nazywają się jeszcze czastkowemi. w przeciwieństwie do całkowitej doskonałości tej rzeczy. W tćm znaczeniu dzielą się znowu doskonałości na: a) istotowi i przygodne. Istotowemi są doskonałości rzeczy spoczywające w jej istocie i koniecznie z niej wypływające; przygodnemi zaś nazywają się takie, które mogą w rzeczy być lub nie być, bez naruszenia jej istoty. Przygodne więc doskonałości są nabytemi (tak np. wolność woli jest istotną doskonałością człowieka; cnota i nauka są jego doskonałościami przygodnemi). b) Czyste i mieszane doskonałości. Czystemi nazywają się takie doskonałości, które, abstrakcyjnie wzięte, nie zawierają w sobie żadnej negacji, żadnego braku; mieszane zaś, abstrakcyjnie wzięte, zawierają pewną negację, pewien niedostatek, w porównaniu z inną podobną, ale wyżej stojącą doskonałością (np. mądrość jest czystą doskonałością, zdolność zaś dochodzenia do prawdy przez wnioskowanie jest dosk. mieszaną, ponieważ w porównaniu ze zdolnością bezpośredniego poznawania wszelkiej prawdy, zawiera pewną niedoskonałość, pewien niedostatek). Doskonałości te mogą wreszcie istocie jakiej być właściwe formalnie (formaliter), lub potęgowo (virtualiter), lub przewyższająca (eminenter). Formalnie, jeżeli we wlaściwem swćm pojęciu do tej istoty się odnoszą (np. wolność woli w człowieku); potęgowo, jeżeli jej możemy przypisać tylko siłę wydobycia tych doskonałości z czego innego (np. doskonałości dzieł sztuki właściwe są artyście tylko potęgowo, ponieważ ma on tylko siłę ich wydobycia); przewyższające, jeżeli znajdujemy w niej wyższe doskonałości, na mocy których ma ona w sobie to samo, tylko w wyższym stopniu, coby miała wówczas, gdyby owe doskonałości formalnie jej były właściwe (np. lwia siła przewyższajnco właściwa jest człowiekowi, o ile posiadając wyższą doskonałość, rozum, pomimo niższej swej siły fizycznej, może siłę lwa złamać). Przeciwieństwem doskonałości jest niedoskonałość. Niedoskonałość, podobnie jak doskonałość, może być uważana w bezwzględnem i w lozględnem znaczeniu. W bezwzględnem znaczeniu taką istotę nazywamy niedoskonałą, która nie jest czystym bytem, która nie zawiera w sobie wszystkich możliwych doskonałości, ale ma
