Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 325.jpeg

ków, przestał istnieć; drugiej historycznej, t. j. kto właściwie był powodem odszczepieństwa? Co do pierwszego punktu, niebawem św. Augustyn zmusił donatystów do milczenia; co do drugiego, dowody autentyczne tak jasno wykazały niewinność Cecyljana i Feliksa z Aptungi, iż Marcellin głośno wyznał, źe katolicy odnieśli trjumf w całej tej dyspucie. W kilka dni potem Marcellin wydał edykt, imieniem cesarza, zabraniający donatystom zgromadzeń religijnych i nakazujący im oddać swe kościoły katolikom. Donatyści od tego edyktu apelowali do cesarza, lecz Honorjusz potwierdzi! rozporządzenia Marcellina i w 412 r. wydał nowe prawo, skazujące na kary pieniężne i wygnanie wszystkich donatystów, tak duchownych jak świeckich. Setki donatystów nawracały się wówczas, a św. Augustyn pismami swemi działał ciągle w celu pojednania, bronił Marcellina i dysputy, której przewodniczył. Wprawdzie Marcellin, któremu św. Augustyn dedykował swe dzieło De ciuitate Dei, został (zapewne w skutek intryg donatystów) fałszywie oskarżony o zdradę stanu i skazany na śmierć przez Marynusa, namiestnika cesarskiego w Afryce; jednak Honorjusz potwierdził jego edykt na nowo 414 r. i ogłosił na donatystów karę infamji. E. 415 zabronił im zgromadzeń religijnych pod karą śmierci, mimo usiłowań św. Augustyna, protestującego przeciwko tej surowości, wychodząc z zasady: Eeclesia non sitit tanguinem. Od tej pory donatyści zaczęli zwolna znikać, jednakże następcy Honorjusza, Walentynjan III i Teodozjusz II, musieli jeszcze odnawiać przeciwko nim surowe rozporządzenia (428). W tymże roku Wandalowie podbili Afrykę, a lubo byli arjanami, prześladowali donatystów zarówno jak i katolików. Odtąd już nie słychać prawie o donatystacb, których mała liczba przetrwała do VII w., t. j. do podbicia Afryki przez Saracenów. Odtąd już o nich nie ma mowy w historji. Głównemi źródłami do historji donatystów są listy i dzieła iw. Augustyna i sławne dzieło Optata milewitarlskiego De schismate donatistarum, libri VII; w edycji Du Pina (Paryż 1 7 00) dodane są szacowne objaśnienia, dobra historją donatystów i najważniejsze dokumenty w tej kwestji. Cf. Tillemont, Memoires t. VI; kardynał Noris opp. t. IV, ed. Haller.; Itlig, Hist. donat. (Hefele).
 Donoso Cortes de Yaldegamas Jan, pomiędzy apologetami katolickimi naszego wieku znakomite zajmuje miejsce. Jasność i wysokość myśli, świetność stylu, siła rozumowania, głębokość nauki, przenikająca żywość polemiki, a przy tem wszystkićm czystość wiary i zawsze wysoko podniesione uczucie odznaczają tego pisarza. D. ur. 6 Maja 1809 r. we wsi Valle de la Serena, w hiszpańskiej prowincji Estremadura, gdzie schronili się jego rodzice, uchodzący ze swego majątku przed najściem Francuzów. Rodzice dali mu staranne chrześcjańskie wychowanie. Postęp jego w naukach był szybki. W 5-tym roku wstąpił do szkól, w 19-ym skończył już swoje studja prawne w Salamance i Sewilli; ze szczególnem jednak zamiłowaniem oddawał się filozofji, historji i literaturze. Będąc na uniwersytecie sewilskim, wakacje swoje przepędza! przy najsławniejszym wówczas pisarzu hiszpańskim Quintanie. Quintana zakreślił mu szeroki plan lektury, w której główne miejsce zajmowali: Voltaire, Rousseau i im podobni; młodzieniec czytał dzień i noc, nie zaniedbując bynajmniej swoich studjów obowiązkowych. Szkoła taka mogła skrzywić jego umysł i rzeczywiście skrzywiła nieco, ale tylko na czas jakiś. Przewodnik tymczasem zachwycony postępami i pilnością młodzieńca, pisał do ojca, że syn jego będzie człowiekiem znakomitym w każdym zawodzie, w jaki wstą-