wnym, aby ich odwiedzali, i że im nie posyłał żadnej zapomogi. Prawdopodobnie Cecyljan, idąc za radą św. Cyprjana, nie pozwalał chrześcjanom gromadnie udawać się do więzień, aby nie drażnić bezpotrzebnie pogan. Powtóre, zarzucali mu nieprawne wyświęcenie, albowiem Feliks z Aptungi, który go konsekrował, był tradytorem (t. j. wydał księgi św. poganom) w czasie prześladowania Djoklecjana. Ponieważ nie było jeszcze wtedy zdecydowanem, że święcenia przyjęte z rąk konsekratora, będącego nawet w grzechu śmiertelnym, są ważne, Cecyljan zrobił to ustępstwo, iż prosił bpów, aby, jeżeli jego święcenia uważają za nieważne, takowe powtórzyli. I.ecz biskupi Numidji niesłusznie powstawali na Feliksa z Aptungi, najprzód dla tego, że on nie był tradytorem, gdyż urzędnik naznaczony do zabierania ksiąg świętych oświadczył, że takowych od Feliksa nie otrzymał, lecz niejaki Ingentius, przez złość, te księgi podrzucił, do czego sam się potem przyznał; a powtóre, że sami owi biskupi nawzajem sobie takie tradytorstwo na soborze w Cyrta (dziś Konstantyna) 305 ,r. wyrzucali i winę sobie wzajemnie darowali, a nawet biskupem Cyrty wybrali Sylwana, znanego tradytora. Mimo to wszystko uznali teraz konsekrację Cecyljana za nieważną i, przekupieni przez Lucyllę, na jego miejsce obrali Majorina, lektora. Ponieważ Kartagina była jakoby patrjarchalną stolicą Kościoła afrykańskiego, przeto i w innych prowincjach Afryki potworzyły się dwa strouictwa, i każde prawie miasto miało dwóch bpów, jednego sprzyjającego Cecyljanowi, a drugiego Majorinowi. W ten sposóh wytworzyło się odszczepieństwo, nazwane donatystowskiem, od imienia Donata, następcy po Majorinie, tudzież od Donata, bpa z Casae Nigrae, a jego zwolennicy nazywali się donatystami. Po za Afryką Cecyljan był uważany za prawego biskupa i za takowego uznał go cesarz Konstantyn, który właśnie odniósł sławne zwycięztwo nad Maksencjuszent przy moście Milvius. Odszczepieńcy postali do cesarza dwa pisma, w których czynili rozmaite zarzuty Cecyljanowi, prosząc, aby na roztrzygnięcie sprawy przysłał sędziów z Gallji. Chociaż Konstantyn bardzo źle przyjął to odwoływanie się do władzy świeckiej, w sprawie czysto duchownej, wydelegował jednakże trzech biskupów: Materna z Kolonji, Reticjusza z Autun i Maryna z Arles, aby się porozumieli z Papieżem Milcjadesem, czyli Melckjadesem, i piętnastu biskupami włoskimi, zebranymi na sobór w Rzymie 318 r. Cecyljan i jego przeciwnicy musieli się także tam stawić, ale gdy zarzutów mu czynionych dowieść donatyści nie mogli, Cecyljan został uznany za niewinnego, a Donatus, bp z Casae Nigrae, główny przeciwnik Cecyljana, potępiony. Biskupom zaś odszczepieńczym zaproponowano, że jeżeli chcą powrócić do jedności Kościoła, mogą zachować swoją godność w ten sposób, iż w każdej djecezji starszy z pomiędzy dwóch bpów pozostanie, a młodszy będzie przeniesiony na inną stolicę. Po skończeniu soboru zatrzymano przez pewien czas jeszcze Cecyljana i Donata we Włoszech, gdy tymczasem dwaj wyznaczeni z soboru delegaci ogłaszali w Afryce rzymskie wyroki. Donatyści nie chcieli się zgodzić i żalili się, że ich nie wysłuchano należycie. Z tego powodu cesarz nakazał śledztwo sądowe w sprawie Feliksa z Aptungi, i cały ten spór postanowił oddać do roztrzygnięcia liczniejszemu soborowi. W tym celu zwołano 814 r. sobór arelateński, na którym uznano niewinność Feliksa i Cecyljana. Mimo to wszakże powtórzono łagodne warunki biskupom doHatystowskim, jakie roku poprzedniego robiono na soborze rzymskim. Najważniejszym z wyroków soboru arelateńskiego
