Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 319.jpeg

larum monast. et canonic. I 8 7 5. BoUand. Acta SS. Junii t. I, Augusti t. II. (FriU). W. B.
 Donatyści. Największem i najuporczywszem odszczepieństwem w pierwszych wiekach Kościoła byto odszczepieństwo donatystów, jedno z najgorszych następstw prześladowania Djoklecjana. W czasie tego prześladowania biskupem Kartaginy był Mensurjusz, wymagał on od wiernych odwagi i wytrwałości w znoszeniu cierpień, zabraniając jednak wszelkich kroków nieroztropnych, mogących niepotrzebnie drażnić pogan. W czasie prześladowania, zamiast Pisma Św., zostawił on w kościele pisma heretyckie, które tym sposobem wydał na łup konfiskaty. Jego nieprzyjaciele, a mianowicie Donat, bp Numidji, fałszywie wytłumaczyli postępowanie Mensurjusza, rozgłaszali, że zdradza wiarę i wydaje księgi święte, a przez to dali powód do wielkich rozruchów w kościele kartagińskim. Do odszczepieństwa wszakże przyszło dopiero po śmierci Mensurjusza, r. 311. Dwaj ambitni kapłani: Botrus i Celestjusz, pragnąc posiąść wakującą stolicę, zwołali na wybór samych tylko sąsiednich bpów, nie zawiadamiając o niej bpa Numidji, sądząc, że tym sposobem łatwiej przeprowadzą swe ambitne zamiary. Wprawdzie Numidja stanowiła osobną prowincję kościelną, pod prymasem z Tigisis, i biskupi numidyjscy nie mieli prawa należenia do wyboru bpa Kartaginy; ale ponieważ Kartagina była zarazem stolicą prymasa całej Afryki prokonsularnej i pierwszćm biskupstwem Kościoła afrykańskiego, może więc i biskupi Numidji mieli z tego tytułu prawo należenia do tej elekcji. Pretensja ich jednak, iż prymas Kartaginy powinien być święconym pizez swego sąsiada, prymasa z Tygisis, była zupełnie niesprawiedliwą, bo, jak słusznie zauważył św. Augustyn, i bp rzymski nie bywa wyświęcany przez najbliższego prymasa, ale przez bpa Ostji. Mimo wszakże zabiegów, Botrus i Celestjusz zawiedzeni zostali w swoich oczekiwaniach, albowiem lud jednogłośnie wybrał Cecyljana, archidjakona, którego konsekrował Feliks z Aptung’, jeden z sufraganów kartagińskich, Zaraz po konsekracji uformowało się stronnictwo przeciwko nowemu bpowi. Mensurjusz w czasie prześladowania ukrył niektóre kosztowności kościelne, oddając je pod opiekę kilku osób świeckich, ale zarazem zostawił pewnej pobożnej kobiecie spis złożonych w depozycie przedmiotów, ażeby takowy oddała jego następcy. Cecyljan zażądawszy podług spisu wydania kosztowności, rozgniewał na siebie depozyłarjuszów, którzy mniemając, że ukrycie skarbów kościelnych nikomu nie jest wiadome, zamyślili je sobie przywłaszczyć. Botrus i Celestjusz skorzystali z tej sposobności i wystąpili także przeciwko biskupowi; ale duszą opozycji była Lucylla, bogata matrona, posiadająca opinię wielkiej pobożności, która mściła się na Cecyljanie za mniemaną obrazę. Miała ona zwyczaj przed komunją całować relikwie męczennika nieuznanego przez Kościół. Cecyljan zganił ją za to, gdy był jeszcze djakonem, i przez to ściągnął na siebie obrazę tej fałszywie pobożnej kobiety. Rzeczy doszły do tego, że Secundus, biskup Tigisis, posłał do Kartaginy komisję, celem ustanowienia tymczasowego administratora djecezji, tak zwanego tnterwentora. Przeciwnicy Cecyljana prosili prymasa i bpów Numidji, aby ci przybyli do Kartaginy, dla osądzenia Cecyljana. Zebrało się około 7 0 bpów i, zgromadzeni w prywatnym domu, wezwali Cecyljana, aby się stawił na sądy. Cecyljan nie stanął. Biskupi znaleźli w nim wszakże duże winy. Najprzód, że jeszcze jako archidjakon surowo traktował chrześcjan będących w więzieniu, że nie pozwalał kre-