pod przewodnictwem wyznaczonych na to lektorów casuum conscientiae (Acta capit. proc. Pol. 1752). Wreszcie, dominikanie polscy dostarczyli Kościołowi 8 arcybiskupów, 8 8 biskupów i 246 mężów znakomitych świątobliwością, nauką, lub dziełami; tych życiorysy skreślił ks. Barącz w tomie III.— Dominikanie obserwanci, inaczej kongregacją, albo zgromadzeniem św. Ludwika Bertranda zwani, powstali, jak wiele innych podobnych zgromadzeń, w celu usunięcia rozwalniającej się reguły (ks. Benjamin, Rys hist. zgrom, zakon., Warsz. 1848, I 118); wszystkie te, mało się od siebie różniące instytucje, na kapitule w Rzymie 1481 r. jednemu poddano jenerałowi. Obserwanci w Hollandji, już w d. 28Sier. 14 75 r., pozyskali pozwolenie od Stolicy Apost. na założenie S klasztorów w Saksonji i Polsce. Nie korzystali jednak z udzielonego sobie przywileju, przynajmniej w Polsce, gdyż dopiero król Jan Kazimierz, na pamiątkę zwycięztwa nad Szwedami r. 1 66 7, sprowadził ich do Warszawy i w dniu s Lipca 1 668 r. oddał kaplicę, moskiewską zwaną, którą obrócono na kościół pod wezwaniem N. M. P. Zwycięzkiej. Do ruskiej prowincji dostali się w r. 1678. Przybywszy do Lwowa, otrzymali od prowincjała Jacka Kłońskiego polecenie, aby różnicy żadnej nie wprowadzali) zwłaszcza że już był tam klasztor św. Marji Magdaleny, w którym ściśle reguły przestrzegano. Ambroży Skopowski, wikary jeneralny obserwantów, spowiednik króla Jana III, w d. 2 List. t. r. przykre te dla swoich punkty zobopólnej ugody podpisać widział się zmuszonym (ks. Barącz I 80 0 w dopisku). Klasztory ich te były w prowincji polskiej: Góra Kalwarja; Lublin; Sieniawa, fundowany przez Mik. Hieronima Sieniawskiego, marszałka koron., r. 1 676, zniesiony 1788 r. ’Terespol, fundował Józef Bogusław Słuszka, kasztelan wileń. 169 7 r., włączeni do zwyczajnej reguły dominikanów. Warszawa, pierwotnie fundowani za miastem przez króla Jana Kazim., potćm przenieśli się na miejsce, gdzie od czasów Zygmunta III była kaplica obrządku greckiego, naprzeciw kościoła św. Krzyża; tu z ofiar pobożnych przebudowano kaplicę na piękny kościół 1741, który więcej jeszcze około r. 1 783 przyozdobionym został staraniem Heleny Ogińskiej, kaszt, wileń. R. 1800 było w klasztorze 13 zakonników, a w r. 1813 już tylko jeden; dla braku funduszów upadała budowa, zniszczona jeszcze więcej w r. 1808 przez użycie na koszary; wkrótce potem wrócili wprawdzie zakonnicy, lecz opustoszonych murów podnieść nie zdołali; po śmierci zatćm dwóch ostatnich dominikanów obserwantów, oddano kościół księżom świeckim, z których gdy jeden popełnił w świątyni samobójstwo r. 1 816, ta zamkniętą i w dwa lata rozebraną została; mury kupił Stan. Staszic w r. 182 3 i zbudował gmach dla towarzystwa przyjaciół nauk, dotąd to nazwanie noszący. Wielkie Oczy, w djec. przemyskiej, fundował Jędrzej Modrzewski r. 1 667, w kościele obraz cudowny N. M. P., od r. 1781 są tu dominikanie zwyczajnej reguły i utrzymują parafię. Wysokie Koh, w djec. sandom., “fund. Stanisław Witowski, kaszt, sandom. 1637, budowę kościoła dokończono ofiarą Jana Wielopolskiego 1694 r., potem oddano klasztor dominikanom zwyczajnej reguły, a od r. 1870 jest w ręku reformatów (Przegląd katol. 18 73 r. str. 6 7 4). W prowincji ruskiej, staraniem ks. Ambrożego Skopowskiego, jeneralnego wikarjusza obserwantów (+ 17 05), te powstały klasztory: w Czartoryskach, funduszem Samuela Leszczyńskie-
