i przez Kościół określony. Z tego względu dogmatyczna nauka o Bogu wyżej śtoi od filozoficznej, ponieważ jest nauką nietylko już o istnieniu Boga, ale o istnieniu Boga jednego, osobistego i z siebie istnienie swe mającego. W samej zaś treści tego dogmatu zawiera się zarazem pośrednio i odpowiedź na drugie pytanie o Bogu, t. j. w samem orzeczeniu, ze jest Bóg, orzeka się zarazem, jakim jest Bóg. Dogmatyka zaś, objaśniając wszechstronnie to pytanie, według wyroków Objawienia i zgodnej z niemi wiary Kościoła, tem samem przychodzi do przedstawienia nauki o przymiotach Boya, czyli do bliższego oznaczenia boskiej natury. Pozostaje nakoniec jeszcze przedstawienie wewnętrznego, wiecznego i koniecznego stosunku, w jakim ta jedna, bytująca sama przez się Istota, zostaje ilo samej siebie, czyli innemi słowy bliższe wyjaśnienie nauki o osobowości Boga, jako się przedstawia w dogmacie Trójcy iw. Tak więc cala nauka Kościoła o Bogu dzieli się na trzy poddziały: J. o istnieniu Boga; 2. o naturze Boskiej; 3. o Trójcy. II. Dogmatyka wyjaśniając, ie jest Bóg i jaki jest Bóg, ma za przedmiot streścić to, co w Bogu jest koniecznem: Bóg koniecznie jest; Bóg koniecznie jest Istotą nieskończenie doskonałą; Bóg koniecznie jest jeden we trzech Osobach. Inaczej rzecz się ma z tem, co Bóg w Trójcy jedyny wolnem w czasie działaniem na zewnątrz sprawuje, i to stanowi przedmiot drugiej części dogmatyki. Jako bowiem samo działanie na zewnątrz lub niedziałanie wyłącznie jest w mocy bezwarunkowej wolności Boga, tak charakter, sposób i summa tegoż działania na zewnątrz jedynie zależą od woli i upodobania boskiego, i zupełnie niepodobna z góry oznaczyć, gdzie i w jakim obrębie to wolne działanie okazać się zechce. To jedno tylko jest z góry rzeczą pewną, że jeśli jest działanie boskie na zewnątrz, a samo już Objawienie jest takowera, musi to być działanie Boga w trzech Osobach jedynego. Ztąd i kościelne wyznanie wiary, przedstawiając treściwie sprawy wolnego działania Bożego, pojedyncze tegoż działania objawy w taki sposób łączy z nauką o Trójcy, iż zarazem wskazuje, który z rzeczonych objawów i spraw boskich, pierwszej, czy drugiej, czy trzeciej Osobie Trójcy przypisywać się może. Dogmatyka powinna się trzymać tego kościelnego uporządkowania materji, skoro wywody jej mają się opierać na przedmiotowych faktach Objawienia. Kozumie się samo przez się, że takie przypisywanie każdej z Osób boskich własnego jej działania, nie bierze się w znaczeniu jakiegoś rozdziału, czy odosobnienia, którego dogmat o Trójcy nie dopuszcza, bo działanie jednej Osobie przypisywane, jako jej własne, nietylko nie wyłącza współdziałania drugich dwóch Osób, ale owszem koniecznie je w sobie zawiera. Tak więc druga część dogmatyki ma zasadę podziału swego w nauce o Trójcy św. i dzieli się na trzy główne poddziały: i. o działaniu Ojca; 2. o działaniu Syna; 3. o działaniu Ducha św. Teraz zachodzi jeszcze pytanie, czy z ogólnego zastanowienia się nad daną w Objawieniu summa działania boskiego, nie da się także wykazać zasadniczy charakter onegoż, jako nowa do podziału zasada. Że działanie to jest wolnem i w czasie się objawia, to wynika z samej już natury i określenia jego; że jest objawieniem chwały Bożej i pierwszym warunkiem do zbawienia stworzenia wolnego, o ile toż stworzenie nie uchyli się samowolnie od objawionego mu życia nadprzyrodzonego, to również okazuje się z samegoż celu Objawienia; ale jeszcze chodzi o to, jaki jest wspólny charakter wszystkich tych wolnych spraw boskich,
