i tak określone przyjmuje sig za zasadę i materjalną i formalną nauki o wierze. Lecz Objawienie boskie jest to wolne w czasie działanie Boga w trzech Osobach jednego. W tem zaś ogólnćm pojgciu zawierają się dwa dogmaty zasadnicze: dogmat o Bogn jednym we trzech Osobach, i dogmat o wolnem tegoż Boga działaniu w czasie. W obu tych dogmatach zasadniczych podmiotem jest tenże Bóg, jeden we trzech Osobach; pierwszy oznajmia, kto jest Bóg, drugi—co wolną wolą swoją w czasie działa. I ten jest powód, dla czego, gdy Kościół naukg objawioną w wyznanie zamyka, wyznanie to w treści swojej musi sig przedstawić jako wyraz dogmatu o Trójcy Św. Tak więc w samem pojęciu Objawienia podana jest zasada i podział katolickiej nauki o wierze. Wielka już ztąd pomoc dla naukowego opracowania dogmatyki. Jako bowiem wydobywanie i składanie dogmatów ze źródeł ich tę korzyść przynosi, że każdy z nich przedstawia się w prawdziwem, według myśli Kościoła znaczeniu, tak nawzajem, przez sprowadzenie każdego do jedności i wstawienie go w system prawdy jednej, poznaje się właściwa każdego doniosłość i stosunek, w jakim zostaje on do całości. A nie poprzestając na tem, dogmatyk szuka jeszcze, o ile to możliwe, filozoficznego wyrozumienia przedmiotu swej wiary. Ale i tu znowu zachodzi pytanie, jakie są zasady i prawidła, na których, wedle zdrowych pojęć katolickich, próby takiego filozoficznego wyrozumiewania opierać sig powinny. Kościół sam bezpośrednio badaniom filozoficznym żadnych kanonów nie przepisał, określił tylko ogólnie stosunek rozumu do wiary (Concil. Yatic. sess. s cap. IV; cf. art. Wiara i Rozum), wypływają one jednak same przez sig, bądź z samej natury rzeczy i ze stanowiska, na jakićm duch rozumny trzymać sig powinien, w obec prawdy rozum przewyższającej, a od Boga porgezonej, bądź z zasadniczych pojgć nauki katolickiej o stosunku między powagą a rozumem, między wiarą a wiedzą, między przedmiotową niezmiennością a podmiotowym postępem; bądź wreszcie z prawideł, jakie najznakomitsi myśliciele kościelni w tym względzie określili i z dobrym skutkiem stosowali. Wszystko to, o czem dotąd mówiliśmy, traktuje się we wstępie dogmatyki, jako przygotowanie do właściwego przedstawienia nauki Kościoła. Co się zaś tyczy właściwego materjalu dogmatyki i organicznego onegoż uporządkowania, możemy tu poprzestać na skreśleniu krótkiego tylko zarysu, odsyłając czytelnika w szczegółowych punktach do oddzielnych artykułów Encyklopedji. W zarysie niniejszym wyłącznie mamy na celu wykazanie wewnętrznego związku pojedyńczych prawd wiary. Dogmatyka, stosownie do postawionej powyżej zasady, dzieli się na dwie części główne: na naukę o Bogu jednym we trzech Osobach, i na naukę o wolnem w czasie tegoż Boga w Trójcy jedynego działaniu.—I. Nauka o Bogu obejmuje w sobie to tylko, co rzeczywiście opiera się na Objawieniu boskićm, i przeto stanowi przedmiot wiary Kościoła. Wszystkie prawdy tak zwanej religji naturalnej, o ile istotnie do niej należą, chyba tylko jako pomoc do filozoficznego zgłębienia rzeczy, zasługują tu na uwzględnienie. Okazuje się to zaraz na samym wstępie nauki Kościoła o Bogu. Filozofja religji, czyli, jak inni ją nazywają, teologja naturalna, przedstawia dowody istnienia Boga, i roztrząsa siłę różnych sposobów tego dowodzenia; dogmatyczna zaś nauka o Bogu, choć także zaczyna od tego punktu najprostszego i najogólniejszego, ale przedstawia go jako fakt, z jednej strony stanowiący podstawę Objawienia, a z drugiej strony przez samoż Objawienie podany
