Adv. Ilaer. II praef. u. i), zaraźliwe i śmiertelne (Aug. Civ. Dei XVIII 51 11. i). Wszystko to razem zebrawszy, taką można dać definicję dogmatu chrześcjańskiego, iż jest prawdą, daną pozytywnem Objawieniem boskićm, ogłosz ona przez proroków i Apostołów, a przez Kościół przechowywaną i tłumaczoną; i w tem znaczeniu wyraz dogmat oznacza bądź prawdy pojedyncze, bądź zebranie wszystkich prawd chrześcjańskich Tak św. Bazyli pierwsze z tych dwu znaczeń ma na myśli, kiedy żywot Chrystusa zowie dogmatem teologji (Orat 3 in Hexaem.), i Wincenty leryneński, kiedy mówi o starych niebieskiej filozofji dogmatach (Commonitor. 1, 30), przez co rozumie pojedyńcze dogmaty wiary chrześcjańskiej. Tak znowu, w drugiem wyrazu tego znaczeniu, często jest mowa o dogmacie chrześcjańskim, w przeciwstawieniu do dogmatów niechrześcjańskich, kiedy lip. w Konstytucjach apostolskich (II 31; III 5) i u Klemensa aleksandryjskiego (Horn. XIV ’-) zaleca się dogmat szczery i prawdziwy, albo kiedy Apostołowie i Ewangeliści zowią się nauczycielami nie tego lub owego dogmatu, ale dogmatu w ogólności (Orig. Contra Cels. III 39). W tóm znaczeniu także wymieniają się biskupi, t. j. stróże i dozorcy dogmatu (Euseb. H. eccl. VII 30) niejakiego pojedyńczego, lecz dogmatu jako całości religji chrześcjańskiej, christianae religionisdogma (Vinc. Lerin. Commonit. 29). Wtem znaczeniu dogmat chrześcjański, na który się składają wszystkie pojedyńcze dogmaty, stanowi jednę i powszechną prawdę, w której wszystkie prawdy szczegółowe schodzą się jako części w całości, stanowi naukę wiary, czyli naukę Kościoła: Secundum dogma nostrum, powiada Orygenes (De Princip. I 7 n. 1), id est secundum Ecclesiae fidem. Ztąd i Ojcowie zowią katolików ludźmi dogmatu, ot toó Sóyuoraę (Euseb. H. eccl. 7 50), t. j. uznającymi i wyznającymi dogmat. W obec bezwzględnej prawdy tego dogmatu, wszystko cokolwiek podaje pogaństwo jest tylko opinją ludzką, opiniones ethnicorum (Tertull. De spectac.). Podobnież i nauki heretyków są to tylko myśli, utwory rozumu ludzkiego (Orig. Ep. ad Gregor, n. 2; in Joan. XIII n. l). Ojcowie robili jeszcze różnicę między dogmatem a obwieszczeniem (K^po-fp-ot), przez co rozumieli publiczne ogłoszenie i przepowiadanie dogmatu. Dogmat nie obwieszczony publicznie jest w sobie dogmatem rzeczywistym i prawdą niezachwianą, dla ludzi wszakże jest prawdą taką dopiero przez promulgację Kościoła; fcijpofjia, obwieszczenie, jest to już dogmat ogłoszony w Kościele i publicznie nauczany W szkole (Basil. ii. De Spir. S. c. 2 7; Eulog. ap. Phot. cod. 2 30). Illud aportet obsercare, fratres, quod aliud dogmata sunt mystice, et aliud praedicatio publica (Sever. Hom. V ed. Aucher. Venet. 182 7). Prawda chrześcjańska objawiona jest na to, aby była podstawą życia chrześcjańskiego, zatem treśó dogmatów powinna przejść w życie i w życiu się wyrażać. Dogmaty ścisły mają związek z pobożnością, bo pobożność jest celem i końcem dogmatów: ztąd też zowią się dogmatami pobożności (Orig. Math. XVII n. 7; Chrysost. in Matth. XXI 23), albo dogmatami pobożnemi (Cyril. Symb. ad Monach.). Związek ten w oczach Ojców tak był ścisły, że nigdy w naukowym wykładzie nie rozłączali dogmatyki od nauki moralnej, lubo z drugiej strony bardzo jasno rozumieli różnicę, jaka pomiędzy niemi zachodzi (Greg. Nyss. Ep. G; Cyr. Ale.r. in Joan. hom. 27; Cyr. Hierosol. Cat. IV). Późniejsi też teologowie, gdy odłączyli w nauce chrześcjańskiej teologję dogmatyczną od moralnej, nie mieli zamiaru zrywania tego związku nierozłącznego, ale dla formy tylko i wię-
