Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 247.jpeg

skrócenie teologji Dobmayera, p. t. D. Mariani Dobmayer Institutiones thologicae in compendium redactae, 3 t. Cf. Baader, Gelehrtes Bayern, I 246; Meusel, Gelehrtes Teutschland, H 79 et passim.
 (Fischer v. Wildensee). X. K. W.
 Dobra wiara (Bona Udes), nazywa się osobiste przeświadczenie zachowania się zgodnego z prawem moralnćm, choć w istocie zachodzi z tćm prawem niezgodność; cf. art. Grzech. W prawie rzymskićm wyrażeniem tem oznaczono sposób działania, wypływający z przekonania, że się ma do czynienia z uczciwymi ludźmi. Ztąd były w prawie rzymskićm: bonae fidei judicia, t. j. sprawy, gdzie w zaskarżeniu użyta była formuła ex fide bona, i które roztrząsane były podług zasad wypływających ex fide bona; bona fide emptio, t. j. kupno dokonane w takich okolicznościach, iż kupujący mógł sądzić, że przyszedł do prawej własności rzeczy kupionej; bonae fidei possessio, t. j. posiadanie rzeczy, powstałe z prawnego sposobu jej nabycia i połączone z przekonanićm posiadacza, że został on jej właścicielem, albo z jego niewiadomością, że kto inny jest właścicielem tej rzeczy. Wzgląd na dobrą wiarę w prawie rzymskićm coraz większego nabierał z czasem znaczenia, przeciw czysto formalnej prawniczej logice; ale do właściwego sobie znaczenia przyszedł on dopiero w prawie kanonicznem. Jak prawo to, przestrzegając ścisłej sumienności w stosunkach prawnych, stanowiło przeciwnie prawu rzymskiemu, że w razie gwałtownie wydartej własności, można wystąpić ze skargą pko trzeciemu jej posiadaczowi, jeżeli ten wiedział o jej nieprawćm wydarciu; jak pozbawiony gwałtownie posiadania, przedewszystkiem może podług prawa kanonicznego domagać się przywrócenia do posiadłości, i nie może być zmuszonym do poprzedniego odpowiadania na skargi grabiciela: tak znowu przy przedawnieniu, wskutek długiego posiadania, wymaga zawsze, jako nieodzownego warunku, dobrej wiary w posiadaczu (c. 5, 20 X, de praescript. 2, 26). Prawo rzymskie dobrej wiarywymagało tu do przedawnienia tylko na początku, tymczasem prawo kanoniczne wymaga jej przez cały ciąg czasu, potrzebnego do przedawnienia, tak, iż jeżeli dowieść się da, że w jakiejkolwiek chwili tego czasu skończyła się dobra wiara, o przedawnieniu mowy być nie może. Wszakże jeszcze w Dekrecie Gracjana (c. 15 causa. XVI qu. 4) zuajdujemy w tym względzie zasadę rzymskiego prawa; jednak duch Kościoła, który złą wiarę przedawniającego za grzech uważał i potępiał, musiał koniecznie wziąść za zasadę nieodzowność ciągłej dobrej wiary przy przedawnianiu, czego już zresitą domagał się ś. Augustyn (capp. 5, 17 et 20, X de praescript. 5 c. XXXIV qu. i). Dobro. Jeżeli rzecz jaka odpowiada woli, nazywamy ją dobrą. I to w dwojaki sposób, stosownie do tego, czy wola poprzedza rzecz samą i zachowuje się względem niej determinnjąco, czy też następuje dopiero po rzeczy i do niej się odnosi. W pierwszym razie dobrem nazywamy to, co jest tak,jak było chcianem, t. j. co odpowiada swemu celowi; w drugim razie dobrem nazywamy to, co jest dla woli pożądanćm. Gdy tedy rzecz jaką nazywamy dobrą, zestawiamy ją zawsze z jakąś wolą, i cechę dobroci przyznajemy tej rzeczy o tyle tylko, o ile odpowiada ona owej woli. Dwojaka zaś jest wola, do której odnosić możemy wszystko: wola Boża i wola stworzona (a w szczególności wola ludzka). Wola Boża poprzedza byt wszelki i ma się doń determinnjąco; stworzona zaś wola presuponuje już rzeczy istniejące, i dla tego może z niemi być w stosunku