dzeniu wiernymi. Od w. IV takowe okręgi (paroećiae) duchowne nazywać poczęto djecezjami. Nazwa ta wziętą była z administracji cywilnej cesarstwa, gdzie kilka prowincji, pod jednym zwierzchnikiem połączonych, nazywało się dioecesis, z greckiego o:oćxYjai<; (właściwie zarząd). Ztąd różne było tego wyrazu znaczeniu w kościelnem użyciu. Na wschodzie djecezjami długo nazywano okrąg patrjarchatu, złożony z wielu metropolji (iieapyia, na zachodzie prowincja), gdy biskupstwa zatrzymały jeszcze dawną nazwę Jtapotx£a; na zachodzie tymczasem djecezją nazywał się okrąg biskupi, a wyraz jrapooua oznaczał tylko parafję.— Dla porządku w zarządzie kościelnym nieodzowną było rzeczą, ażeby biskupi mieli określone terrytorjum dla swojej działalności. Wcześnie też terrytorja te określać poczęto, stanowiąc, iż kościelne życie djecezji koncentrować się winno w biskupie, który znów obowiązany był tylko w djecezji władzę swoją sprawować, a potćm stale w niej zamieszkiwać. C. 34 Constit. Ap.; c. 13, 22 conc. antioch. a 84 1 (c. 6, 7. C. IX qu. 2); c. 21 eod. (c. 25 C. VII qu. l); c. 20 conc. carth. a 397 (c. 27. C. VII qu. l). Rzadko zdarzali się biskupi bez djecezji (Thomassin., Vetus ac n. eccl. discipl. p. 1 lib. 1 c. 5 4), a djeCezja bez biskupa bywała tylko wówczas, kiedy była bardzo mała. Dla tego synod kartagiński z 390 r. c. 5 stanowi (co powtarza tamtejszy synod z 39 7): „Si accedente tempore, crescente fide Dei, populus multiplicatus desiderarerit proprium habere rectorem,’ ejus videlicet voluntate, in cujus potestate est dioecesis constituta, habeat cpiscopum.“ Nowe djecezje na wschodzie organizowali metropolici i synody prowincjonalne, żądając nadto zgody biskupa, z którego terrytorjum miała nowa być odcięta djecezją (Statuta conc. afric. c. 65). Podział djecezji jest sprawą tak ważną dla Kościoła, iż z natury rzcczy ich ustanawianie, zmienianie i znoszenie należyć musi do głowy kościoła, t.. j. do Papieża. W pierwszych też już pięciu wiekach na zachodzie Papież lub metropolici stanowią biskupstwa. W VI, VII i VIII wieku ustanowienie nowych djecezji zależy od zgody metropolity, synodu prowincjonalnego, Papieża. Wreszcie władza ta wyłącznie do Papieża wróciła, z przyczyn przez Thomassina wyłuszczonych: „Longa temporum serie, mówi on (1. c. cap. 55 n. 14), rerumque yicissitudine factum est, ut constituendi episcopatus novi potestas penes solum romanum Pontificem esset. Non quod id sibi juris ipse reservaverit, ut imminuta episcoporum jurisdictione augeret suam; sed quod aut nezligentiorcs essent episcopi alii in proferendis Christianae reipublicae finibus, aut qnod id honoris primae Sedi haberent, aut quod Pontifici principes confiderent magis, aut quod Petri sedem frequentius populi adirent, aut quod zelo fidei magis arderet Pontifej. Nisi ita inavis, quod diyino ita consilio proyisnm sit, ita haec omnia dispensante spiritu illo ipso Cbristi, q«i Ecclesiam formans fingensque, et caput illi praestituens, Capitique virtutem indens, legemque addens confirmandi caetera et illustrissima quaeque Corporis sui membra; jam inde ab incunabulis Ecclesiae praelusit praemonstravitque quid illi augurandum esset de futuris per Capitis maxime sui vim et charitatem ineremenlis, quando Petri una et altera concione tam numerosa plebium multitudo Christianae se causae ot religioni adjunxit. His causis , fieri potuit, ut ad Petri successores tota haec rediret potestas.“ Jeżeli tedy gdzie czytamy, jak np. u Hinkmara remeńskiego, że biskupi nawet
