nie sprawy graniczne. Nie dla tego zaś deputaci duchowni zasiadają w trybunale, żeby każdy stan swoim był ubezpieczony sędzią (alias wszystkie insze duchowne subsellia znieśćby trzeba), ani też dla tego, że w duchownych osobach supponitur większe przywiązanie i affekt erga Ecclesiam (bo ten i w braterskich ichmościów świeckich sercach optime viget), ale z tej racji duchowni w trybunale zasiadają z świeckimi, iż rzeczpospolita, według formy swojej, jest złożona nietylko z samego stanu świeckiego, ale i z duchownych, jako o tem Statut Zygmunta in conoentione generali Cracoviensi A“. 1532’ świadczy temi słowy: Cum magna pars Reipublicae nostrae in statu spirituali consistat, etc. Ciż sami duchowni będąc os de ossibus, et sanguis de sanguine przezacnych familji stanu rycerskiego, słuszna rzecz jest, aby z równymi sobie bracią, równie jak w senacie zasiadają, tak i w trybunale subsellia occupent; a jako duchowni większą rzeczy do Boga i Kościoła Jego należących wiadomość mieć powinui, tak onejże ichmościom braci świeckim, żeby nio zawodzili sumienia swego przed Bogiem, strasznym sędzią (który justitias nostras judicabit) kommunikować mogą.“ Napaści na juryzdykcję duchowną ponawiały się i później. Sprawy Statutem Zygmunta r. 1543 wyłącznie biskupom przyznane, chciano gwałtem oddać trybunałowi koronnemu, pomimo że ludzie składający tę chwalebną instytucję nie odpowiadali swemu stanowisku, jak to pokazuje się z licznych konstytucji w Yoluminach legum, karcących złe obyczaje deputatów, którzy zarywali kupców, pijani przychodzili na sądy, dopuszczali się przekupstwa i t. p. Nie inna więc była przyczyna tych żądań, jak chęć rozszerzenia, już i tak niemającej granic, owej złotej wolności, która rzptę zgubiła. Bronili się duchowni i, jak mogli, zapobiegali złemu. R. 17 65 podali w Warszawie królowi swe lamenty, spisane w książce p. t.: Krzywda o granicę między władzami sądowemi duchowną y świecką Najjaś. Królowi Folskiemu Stanisławowi Augustowi... przez cale Duchowieństwo z głębokim Religii żalem przełożona. Tu o sprawach osób duchownych, do trybunału należących, mówią: „Prawo stanowiące trybunał naucza: l-o samym tytułem o akcjach duchownych, że tam nie sprawy statutowe duchownych konsystorzów, ale akcje, to jest aktoraty, nie reatus osób mieścić się mogą; w tej ustawie mowa jest o tych sprawach, które panowie duchowni w ziemstwie, w ’rodzie, w urzędzie podkomorskim podług prawa pisanego miewali, i które z mocy, albo apellacji, szłyby do trybunału, jako przedtem chodziły na colloąuia sejmowe, bo z konsystorzów mocji i apellacji na trybunał nie bywało; któreż to zaś prawo dla duchownych było pisane i w jakich sprawach mocja? Oto Statut Aleksandra radomski anni 1505 wyraził: Spirituales pro bonis sive injuriis bonorum juri communi subjectorum jure terrestri esperiantur. Injuriae sunt sijper limitibus, cmethonibus fugitivis, caede et Tulneribus, alias justa Statuta Joannis Alberti regis de singulis horum disponent. Otóż ten statut Aleksandra akcji duchownych, wpłynął w ustawę trybunału ultimae instantiae, ażeby duchowni i o swe dobra ojczyste, pospolitemu prawu ziemskiemu podlegle, a krzywdy z tychże dóbr wynikające, nie szli więcej na sejm, ale z ziemstwa, grodu i sądów podkomorskich primae instantiae na trybunał koronny. Co się pokazuje i z konstytucji anni 1601 fol. 1603 wyrażonej titt. Duchowni w Koronie dobra dziedziczne trzymający. Statut zatem Zygmuntowski o dziesięcinach i czynszach został nienaruszony dla sądów konsystorskich.“
