Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 153.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

był skromny: obok katafalka pięć tylko wielkich świec gorzało, przy każdej z nich złożono wiązkę tylu mniejszych świec, ile lat bp przeżył (t. j. 82); te po ukończonem nabożeństwie ubogim oddano kościołom. Pochowany w katedrze pod kaplicą Najśw. Sakram., gdzie ma nagrobek. Naukę i cnotę jego wychwala Bartoszewicz, mówiąc, że byl to mąż prawdziwie uczony: „historyk, prawnik i statysta polski w calem znaczeniu wyrazu, znał się pa wszystkiem. Mało mówił; chociaż był mrukliwy, ale wiele miał rozumu i sumienia. Zacny, pilny, kochał ojczyznę. Pisał wiele w różnych bardzo materjach i w różnych językach. Miał archiwum zebrane z archiwów neapolitańskicb, hiszpańskich i austrjackich, rzeczy odnoszących się do Polski.“ Korzystał z tego Dogiel w wydaniu dzieła Codex diplomaticus regni Fol. et m. duo. Lit. (Wilno 1758), gdzie szczególnie w t. I mieszczą się materjały historyczne od D-go zaczerpnięte. Okrom Okólników, do duchowieństwa z różnych okoliczności pisanych, wydrukował D. broszurę: Jiecta dioeceseos Flocensis visitandae ratio (Yarsay. 17 30, in-12, 1 ark.), oraz inną książkę pod tyt. Officium Passionis D. N. J. Ch. etc. Godzinki Jlęki F. N. J.Ch. z proroctw y z Pisma starego Testamentu złożone, a na wzór godzin kościelnych rozłożone (Dantisci 1 743, 8-o 4 ark. po polsku i po łac.). Z mów D-go, na sejmach i w publicznych sprawach miewanych, znajduje się kilka w Sicadzie Daneykowicza (Lublin 1 7 45). W materji politycznej wydał: Memoires sur le gouwernement de Pologne, 8-o. Napisał wiele komedji po polsku, z których jednak żadna drukowaną nie była; w rękopiśmie tylko przechowywała je bibljoteka Załuskich, zkąd przeszły do cesarskiej w Petersburgu. Był tamże inny manuskrypt D-go po łacinie, z tytułem: Quid est libertas? guaestio ab asiatico imestigata; tudzież Historją polska po francuzku, którą ułożył dla młodzi szlacheckiej, gdy był referendarzem (Janociana III 95). Pozostawił nadto wiele not w materji statystyki i wspomnienia z lat ubiegłych; pisane były pod starość, z których wyjątki są w Dzienniku Warszaw. I8ji4 r. nr. 253—255.—2. Mikołaj, brat młodszy poprzedniego, biskup kamieniecki, nominat arcybiskup lwowski. Wcześnie obrał stan duchowny, w którym, za protekcją i wpływem brata Antoniego, prędko posuwał się w świeckich i kościelnych godnościach. Kolejno sprawował urząd sekretarza królewskiego, pisarza skarbu i wreszcie wielkiego koronnego pisarza. W duchownych urzędach zajmował: probostwo bielskie (1 72 8) i sochaczewskie, z prebendą przy kaplicy św. Antoniego (l7 8Q); scholasterję łęczycką, kanonję warszawską, płocką i krakowską (17 31), zkąd byl deputatem na trybunał koronny (17 32); jeneralne probostwo miechowskie (17 3 7); w trzy lata bliskim był otrzymania infuły chełmskiej, która gdy nadal jeszcze w ręku Szembeka pozostała, nominowany r. 1741 bpem kamienieckim, z zatrzymaniem probostwa miechowskiego, na co Papież udzielił pozwolenie i prekonizował go 25 Maja 1742 r. Konsekracji dopełnił brat jego Antoni Sebastjan, naówczas bp płocki, w kościele św. Krzyża w Warszawie 7 Paźdz. 1 74 2 r.; uroczysty zaś ingres do kościoła katedralnego w Kamieńcu nastąpił 29 Czerwca 1743 r. W dwa lata potćm, przez nominację królewską, został prezesem trybunału radomskiego, którą to godność biskupom tylko oddawano. Mikołaj, idąc za przykładem brata starszego, szczerym był zawsze i stałym stronnikiem domu saskiego, dla tego czynił co tylko było w jego mocy, aby przywieść do skutku