zdoła ich pogodzić, spisuje odpowiedni czynności tej protokół i zarządza środki właściwe, celem uczynienia ważnćm małżeństwa, jeżeli nieważnie było zawarte, i na tćm kończy swój obowiązek. Lecz jeżeli pogodzenie do skutku nie doszło, a sprawa jest o nieważność małżeństwa, delegowany, przed wszelką dalszą czynnością, odbiera przysięgę od obrońcy sakramentu małżeństwa, chociażby on był stałym wszystkich spraw takich obrońcą i chociażby na urząd ten przy objęciu go przysięgę ogólną wykonał, albowiem ponawianą być winna przy każdej sprawie (ob. Obrońca Sakram. Małżeń.). Następnie delegowany przyjmuje zeznania i objaśnienia skarżącej strony, czyli powodowej, dla ustanowienia faktów, od czego także w sprawach separacyjnych (bo do tych obrońca sakramentu małżeństwa nie powinien być wzywany) rozpoczyna prowadzenie śledztwa. Najczęściej delegowanego zadaniem bywa zbadanie świadków: powinien przeto z tą częścią procesu był dokładnie obznajmionym, a mianowicie z przepisami o wyłączeniu świadków, z formą badania, różną od formy sądów świeckich, i z zasadami zestawiania i oceniania zeznań. Co do formy badania kanonicznej, zależy ona na tem, aby wiarogodność świadka przedewszystkiem ustaloną była, ztąd żądanie niektórych sądów duchownych, aby świadek, oprócz posiadania innych kwalifikacji, wiarogodność jego stwierdzających, świeżo odbył spowiedź, nie jest przeciwnśm, lecz owszem zgodnóm z duchem kanonicznych przepisów. Świadek z ustaloną wiarogodnością, po usunięciu wyłączeń, jeśli jakie przeciwko niemu wniesiono, powinien złożyć przysięgę w rocie wyrażającej, że prawdę mówić będzie bez przemilczeń o tćm, o co w sprawie zostanie zapytany. Przysięga ta odbiera się wobec stron, a następnie, po ich usunięciu, badać świadka należy samego na fakty i artykuły, czyli pytania poprzednio ułożone, nie zapominając, że wskazać ma zawsze źródło, z którego posiada wiadomości i takowe zeznaje, a ztąd objaśnić winien, jakie stosunki między nim a stronami spornemi zachodzą, od jak dawna, kiedy fakt, który zeznaje, spełnionym został, czy on sam to widział i słyszał, czy się od kogo innego dowiedział. Odpowiedzi jego w protokóle winny być notowane kolejno, na każdy fakt i na każde pytanie krótko, treściwie, i powinny o ile możności być stanowcze, to jest twierdzące lub przeczące. Zwykle poprzedza je opis osobistości świadka, do którego on podaje swe imię i nazwisko, wiek, stan, miejsce zamieszkania i rodzaj zatrudnienia, datę ostatniej spowiedzi, stopień pokrewieństwa lub powinowactwa ze stronami, oraz czy karanym za przestępstwa nie był. Przy ocenianiu zeznań należy pamiętać, że niezaprzysiężoue zeznania, żadnego nie stanowią dowodu ani na potwierdzenie, 3ni na zaprzeczenie faktów: przyjmować je tylko można dla informacji, to jest, iżby były sędziemu lub delegowanemu wskazówką, jak ma w zbieraniu dowodów postępować. Po śledztwie i badaniu dowodowśm, to jest po przesłuchaniu świadków, przez skarżącego lub powoda przedstawionych, delegowany powinien dopełnić drugą część czynności, to jest przeprowadzić śledztwo, lub badanie odwodowe. Tutaj, bez wymienienia nazwisk świadków w sprawie karnej, winien oskarżonemu przedstawić fakty, które przeciw niemu udowodnione zostały, przyjąć jego usprawiedliwienie się i obronę do protokółu, przesłuchać w tejże samej jak wyżej formie świadków przez niego podanych, a wyłączeniu nie ulegających, ustanowiwszy pierwej fakty i pytania, na które badani być mają, przyjąć inne dowody, jakie obwiniony na swą obronę złoży, strzegąc się jednak w postępowanie
