Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 127.jpeg

I wzajemnego stosunku przykazań, zupełnie naturalną jest rzeczą, iż zakaz pożądania podzielono na zakaz pożądania cudzej żony i zakaz pożądania cudzej własności, podobnie jak był oddzielny zakaz cudzołóztwa i oddzielny kradzieży; widoczne tedy, o ile dokładniejszy jest podział św. Augu-
 styna od kalwińskiego. — Znaczenie dekalogu dla zakonu mojżeszowego już z tego okazuje się, jak został on nadany i jak był przechowywany. Po upływie 40 dni i nocy spędzonych na górze Synai, Mojżesz otrzymał przykazania, ręką. Boga na dwóch tablicach kamiennych napisane (Exod. 31, 18. 32, 16. Deut. 9, 10), i kiedy je po zstąpieniu z góry rozbił, uniesiony gniewem przeciwko czcicielom złotego cielca (Exod. 82, 19), musiał nowe sporządzić tablice i na nich powtórnie dekalog został wypisany (Exod. 34, 1 sqq.). Tablice były złożone w Arce Przymierza (ob.). Dekalog więc uważano za bezpośredniejsze słowo i rozkaz Boga niż pozostały zakon mojżeszów, na co już św. Tomasz zwrócił uwagę (I, 2ae qu. 100 a. 3), i stanowi, nawet pod względem formy, najważniejszą część i środkowy punkt świątyni. Dekalog nosi nazwę: „świadectwa“ (Exod. 31, 21. 34,21), „słów przymierza“ (Exod. 43, 28), „tablicy przymierza“ (Deut. 9, 9. 11. 15), czćm wyraźnie oznaczony jego stosunek do całego prawodawstwa Starego Test. Wyrażenia świadectwo i przymierze są jednoznaczne: przymierze nazywa się świadectwem, gdyż przez nie Bóg świadczy o sobie, jako o prawdziwym Bogu i jedynym Panu swego ludu, i podaje warunki, przy których jedynie przymierze trwać może między Nim a Jego ludem. Jakkolwiek w innych miejscach całe prawo, albo cały Pięcioksiąg, nazywa się dokumentem tego przjmierzą (Deut. 29, 20. 31, 9 —13. 24 — 26. Joz. i, 8), powyższe wszakże wyrażenia, odnoszące się do dekalogu, przekonywają, że uważano go za treść i wyraz całego zakonu. Nie należy go więc (jako lex moralis) stawiać na równi z innemi częściami prawodawstwa mojżeszowego (uważanego jako lex caeremonialis), jak to czynią Witsius (De oeconomia foederum Dei lib. IV c. 4 § 2) i Graoeson (Ilist. eccl. vet. Test. II 8 2, 100). Dekalog jest właściwie środkowym punktem całego prawodawstwa, względem którego pozostałe przepisy są tylko dalszćm rozwinięciem i uzupełnieniem, i w takim do dekalogu są stosunku, jak znowu wszystkie pozostałe przykazania do dwóch najwyższych: miłości Boga i bliźniego. Św. Augustyn tak się o tem wyraża: Omnia caetera, quae praecepit. Deus, ex illis decem praeceptis, quae duabus tabulis conscripta sunt, pendere inteUiguntur, si diligenter quaerantur et bene intełligantur; quomodo haec ipsa rursus decem praecepta ex duobus illis, dilectione scilicet Dei et proximi, in quibus tota lex pendet et prophetae (Quaest. 140 in Exod.). Zgodnie z tćm Glossa ordinaria (Mat. 5, 11) mówi: „Moyses decem praecepta proponens, postea per partes explicat,“ i Katechizm rzymski powtarza słowa św. Augustyna (p. III c. 1. nr. 1). Dekalog zawiera, podług św. Tomasza, illa praecepta, quorum notitiam homo habet per se ipsum a Deo. Hujusmodi vero sunt illa, quae statim ex principiis communibus primis cognosci possunt modica consideratione; et iterura illa, quae statim ex fide divinitus infusa innotescunt (I, 2ae qu. ioo a. 3). Przepisy dekalogu dawniejsze są więc od Mojżesza i wypływają z natury człowieka i jego przeznaczenia; zkąd św. Tomasz nazywa je prima et communia praecepta legis naturae (1. c.). Dla tego Katechizm rzymski zaleca kapłanom i nauczycielom religji, aby wiernym wyjaśniali, że Bóg dając Mojżeszowi 10 przykazań, nie nadał nowego prawa, lecz odnowił dawne, wyryte w duszy człowieka, a w skutek grzechów i zdrożności, z biegiem czasu skażone (p. III c. i. nr. 5, 6). Dekalog jest więc nieodwołalnem i na zawsze