o święceniu sabatu, pozostaje tylko do rozstrzygnięcia pytanie, czy podział Ęjlona, czy też św. Augustyna, a więc czy kalwiński, czy katolicki zasługuje na pierwszeństwo. Co się tyczy tradycji egzegetycznej, aleksandryjskie tłumaczenie, najdawniejszy tej tradycji wyraz, przemawia więcej za podziałem św. Augustyna niż Kalwina, gdyż w Exod. 20, 14 (17) wymienia ono najpierw kobietę, a potem dom, który w pierwotnym tekście stoi wprzódy, czego wszakże za brak dokładności uważać nie należy, jak to czyni Geffcken; ponieważ dekalog, z wyjątkiem paru nieznacznych rozszerzeń, ściśle i dosłownie jest przetłumaczony, i ani jedno zdanie lub wyraz nie jest postawiony inaczej niż w tekście pierwotnym. Rozmaite pod tym względem zdania dawnych uczonych Żydów świadczą, że już wtedy nie mieli oni pewnej, co do podziału, tradycji egzegetycznej. Dziś chodzi tylko o zestawienie tych zdań spornych z masoretyckim tekstem Biblji. Zestawienie to przemawia także na rzecz św. Augustyna: rzecz bowiem jest zupełnie widoczna, iż w zakazie okazywania boskiej czci posągom mieści się zakaz czczenia obcych bogów, jak również, że ten ostatni zakaz zawiera się sam przez się w przykazaniu czczenia jednego, prawdziwego Boga. Orygenes zapewne nie robiłby z zakazu czczenia posągów oddzielnego przykazania, gdyby nie był w kłopocie co do liczby dziesięciu. Na zapytanie, dla czego raczej zakazu pożądania nie podzielił na dwa osobne, prostą można dać odpowiedź, że pod tym względem poszedł on za swymi poprzednikami, choć nie zdawało mu się to slusznćm, o czem wnosić można z zastrzeżenia, jakie przytem czyni, że inaczej nie wypadłaby liczba dziesięć. Z drugiej zaś strony niesłusznie ganiono św. Augustyna za to, że znajdował on w dekalogu dwa zakazy pożądania. Za św. Augustynem przemawia tekst hebrajski, bo zarówno w Exod. jak w Deut. zakaz pożądania na dwa osobne przez setumę (g) się rozkłada. Geffcken utrzymuje wprawdzie, że setumy nie ma w 2/3 porównanych przez Kennikota manuskryptach, lecz Salomon Norzi (w Mąsor.-kryt. komentarzu) zapewnia, że co do Exod. 20, 4 setuma znajduje się we wszystkich poprawniejszych manuskryptach, a mianowicie: w aleksandryjskich, jerozolimskich, palestyńskich, ormjańskich i w ogóle we wschodnich. Przykazania zaś względem jednego Boga i zakazu sporządzania posągów, masoretycki tekst nie oddziela, lecz przyjmuje je za jedną całość. Jeżeli późniejsi Żydzi nie stosowali się do tego tekstu, to ztąd nie wypada, aby nigdy go nie zachowywali. Zupełnie zaś to nie osłabia powagi św. Augustyna, że w Exod. zakaz pożądania domu stoi przed zakazem pożądania żony, gdyż w Deut. porządek jest odwrotny; ostatnia księga Pentateuchu później była napisana niż druga, późniejsze więc miejsce wskazuje, jak wcześniejsze rozumieć należy, jeżeli do ostatniego nie wkradła się pomyłka. Co do miejsc Nowego Test., które cytowano przeciwko św. Aug.: Mat. 5, 27. 31. 19, 7. 18. Mark. 10, 5. 19. Łuk. 18, 20. Rzym. 7, 7. 13, 9. nawet Geffcken przyznaje, że z nich nie da się wyprowadzić żaden stanowczy dowód, co do podziału dekalogu na przykazania, i uwalnia nas tym sposobem od wykazywania, że podział św. Augu- styna nie jest w najmniejszej sprzeczności z wyżej przytoczonemi miejscami Nowego Test. Co się zaś tyczy przedmiotu
