Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 124.jpeg

des engl. Deismus, Stuttg. 1841.—Rozwój deizmu anglik, przedstawia wybornie Busche, Die freie religióse Aufklarung, ihre Geschichte, ihre Haupter, Darmst. 1846. (J. C. Mayer). J. N.
 Dekalog (8exaXo-fo«), od 3śxa (dziesięć) i Aófoę (słowo), znaczy to samo co o;. Siv.a Xófot, ta Sśr.% Xó? ta, Ta Ziy.o. (>Tj[i.<XTa, dziesięć słów; ostatnie wyrażenia spotykamy często u greckich,Ojców Kościoła, na oznaczenie dekalogu. Wyraz dekalog używany był pospolicie w formie żeńskiej 0\ Se%aXo-(oę) i można go uważać za przymiotnik do łatwo dającego się domyśleć rzeczownika yoji.o&eoia, dziesięciosłowne prawodawstwo. Wiadomo, że wyrazem dekalog oznacza się „dziesięcioro przykazań,“ ze względu na Exod. 34, 2 8. Deut. 4, 13. 10, 4. gdzie nazywają się one prosto „dziesięciu Słowami.“ W Pięcioksięgu dwa razy jest powtórzony dekalog, w odmiennej cokolwiek formie, a mianowicie w Exod. 20, 2 —14 (Vulg. 2—17) i Deut. 5, 6—18 (Vulg. 6—21). Przedewszystkićm wyjaśnić należy, jakie są tu pojedyńczo brane przykazania, gdyż pod tym względem od najdawniejszych czasów różne wypowiadano zdania, i tak w jednem i tćm samem wyrzeczeniu, jedni—jedno tylko, a drudzy egzegeci dwa znowu przykazania upatrywali. Podamy więc tu rozmaite zdania pisarzów kościelnych, aby następnie dojść do ostatecznej konkluzji. Filon (Philo) dzieli Exod. 20, 2—6 na dwa przykazania: l) że należy wierzyć w jednego Boga i 2) że nie należy sporządzać bałwanów. Cały zaś dekalog dzieli na dwie piątki, pentady (jtsvtaSsę) i nazywa pierwszą: lepszą pentad% (4[i.etv<ov itsvtaę), gdyż pięć w niej zawartych przykazań obejmuje obowiązki względem Boga, a mianowicie, oprócz dwóch wymienionych: nie brać imienia Bożego nadaremno, sabat święcić, czcić ojca i matkę (ostatnie szczególnie w stosunku do Boga, jako pierwotnego Ojca wszechrzeczy, którego rodzice w pewnym względzie są wyobrazicielami); druga pentada obejmuje pięć przykazań, odnoszących się do człowieka: niepopełniania cudzołóztwa, zabójstwa, kradzieży, nieskładania fałszywego świadectwa i niepożądania (De decalogo § 12). Ztąd okazuje się, że Filon zakaz cudzołóztwa stawia przed zakazem zabójstwa, i zakaz pożądania żony bliźniego łączy z zakazem pożądania jego mienia. Z Filonem zgadza się Józef Flawjusz (Ąntt. III. 5, 5), i na pierwszy rzut oka mogłoby się zdawać, że był to tradycjonalny u Żydów podział dekalogu. Jednakże rzecz się ma cokolwiek inaczej. Talmud bowiem pokazuje, że dawni Żydzi Exod. 20, 2—6 dzielili na dwa inne niż Filona przykazania, a mianowicie: l) Jara jest Pan Bóg twój, którym cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli, 2) nie będziesz miał bogów cudzych przedemną, ani sporządzał sobie bałwanów. Orygenes (Homil. VIII in Exod. nr. 2) znał ten podział, który następnie wszedł w powszechne używanie u Żydów, i zganił go, gdyż nr 1 nie jest przykazaniem (Geiger, Wiss. Ztschrift far jad. Theol. t. III p. 147). Masora, w której dekalog dzieli się na krótkie parasze, przekonywa, że dawni Żydzi uważali Exod. 20, 2—6 za jedno przykazanie, zakaz zaś pożądania na dwa rozkładali. Nie można się więc opierać na żydowskiej tradycji, która sama z sobą nie była w zupełnej pod tym względem zgodzie. Z pisarzów chrześcjańskich Klemens Aleksand. przyjmuje przykazanie o czci jednego Boga i niesporządzaniu bałwanów, jako jedno (Strom. VI nr. 16); Orygenes zaś, idąc za Filonem, jako dwa, aby, jak powiada, otrzymać liczbę dziesięciu (Homil. VIII. in Exod. nr. 2). Uesychitu Jeroz. (c. a. 600) przyjmuje oba wyżej podane żydowskie podziały,