Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 113.jpeg

wielkich cierpień um. 13 Pażdz. 1822 r. Zostawił w druku: Discours adresse aux juifs et utile aux chretiens, Lyon 17 88; Aperęu cTun plan fTeducation catholigue, ib. 1814; Heflexions sur Vouvrage qui a pour tiire Genie du Christ., 1815; na 12 str. wylicza tu D. pomyłki, jakie w sławnem swojem dziele popełnił Chateaubriand “(ob.); Dissert. philosopliiques hist. et theologiques, ib. 1836, 2 t. (wyd. pośmiertne). Cf. Biogr. unir. XI 2 2 6.
 Deharbe Józef, ur. i Kw. 1800 r. w Strasburgu. Jako uczeń miejscowego liceum odznaczał się zdolnością i pobożnością. W Brieg (południowa Szwajcarja) wstąpił do nowicjatu jezuitów; przez 11 lat uczył retoryki i teologji. Kilka lat był misjonarzem w niemieckiej części Szwajcarji i w Alzacji. Kazania jego głębokie wywierały wrażenie, ponieważ był nietylko wymownym, ale apostolskiego ducha kaznodzieją. Następnie przez 3 0 prawie lat, do śmierci swojej (+ 8 List. 187 1 r. w Maria-Laach), pracował nad pisaniem Katechizmu, jego objaśnień i poprawianiem licznych jego wydań. Katechizm jego zaprowadzili 1850 r. w swoich djecezjach biskupi bawarscy; przetłumaczony na wszystkie prawie języki europejskie (nawet na język marattów), więcej niż do 50 djecezji jest wprowadzony. Jako pomocnicze tego katechizmu wydał D. Griindtiche u. leichtfassliche Erkldrung des Kath. Katechismus, Paderb. 1857 — 64, 5 t.; 2 wyd. tamże 1861 — 64; Katholischer Kateschismusfur Kinder in katechetischer Lehrweise erklart, 2 t. Paderb. 1865. Prócz tego napisał: Die vollkommene Liebe Gottes, Regensb. 1856; Examen ad usum cleri, 2 wyd. Regensb. 1849. Ostatnie lata życia D. cierpiał wiele na głowę i prawie zupełnie ogłuchł, cierpienia te utrudzały mu pracę, słusznie więc mówili, że wszystkie jego dzieła są dziećmi boleści. Jemu też zawdzięczamy ocalenie rękopismu Historji wieków średnich Damber gera (ob.), za wojny domowej Sonderbundu (i847), w czasie pożaru kollegjum w Luzern i ucieczki jezuitów przed napastnikami. W polskim języku mamy 3 przekłady Katechizmu D’a: l) bez wymienienia autora, Katechizm rzymsko-katolicki, czyli zbiór nauki chrześcjańskiej, z krótkim rysem Dziejów religji od początku świata aż do naszych czasów. Dla młodzieży i dorosłych przełożył z niemieckiego ks. A. S (zelewski), Warszawa 1855 in 8 s. XIV 371; 2) Katechizm rzymsko-katolicki ks. J. Deharbe t. j. dla doroślejszej młodzieży, przełożony przez ks. E. Likowskiego, Poznań 1864 in 8 s. 206; 3) Katechizm katolicki z zarysem historji dla szkół ludowych, Brunsberg, nakład J. R. Hujego, staraniem ks. bpa warmiń. 1 862 r. N.
 Dei Gratia, z łaski Bożej; formułę tępo raz pierwszy spotykamy w IV w. R. 356 Papież Feliks II używa jej w swym dekrecie przeciwko arjanom (’Coli. Concil. ed. Hard. t. I 7 5 7). Częściej używaną była w Yw, jak pokazuje się z aktów soborów odbytych w Braga (411), Efezie (431), Chalcedonie (451) i t. d. Cunibert z Kolonji był pierwszym biskupem niemieckim, który użył tej formuły 623 r., następnie św. Bonifacy, Heribald bp z Leodjum, Hetti arcybp Trewiru i t. d. Niekiedy, zamiast tej formuły, używamy innych podobnego znaczenia, jak dwina gratia, Dei misericordia juoante, albo fauente Deo. Ze świeckich panujących, pierwszym, który użył tego wyrażenia z łaski Bożej, był Pepin; za nim Karlowingowie, cesarze rzymscy, królowie niemieccy, książęta, elektorzy i w ogóle wszyscy panujący duchowni i świeccy.