Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 097.jpeg

Św. Cyprjan (w listach) wyliczając imiona wielu wyznawców, na dwóch szczególniej zwraca uwagę, na AureljuszaiNumidicusa: pierwszy, jeszcze młodzieniec, dwa razy mężnie wyzna} wiarę i dla tego zosta! lektorem (Ep. 83 p, 46); drugi zachęcał gorliwie swych współobywateli do wytrwałości, następnie widział swą żonę ginącą na stosie, na jaki także skazany został, lecz gdy stos się zawalił, a oprawcy, zajęci kim innym, nie zwrócili na niego uwagi, córka jego, korzystając z zamieszania, wyciągnęła ojca z płomieni i przywróciła do życia. Św. Cyprjan wyświęcił tego wyznawcę na bpa (Ep. 35 p. 48). Nadto Feli ki kapłan i Lucjan świecki, choć poprzednio złożyli ofiary, dali potem dowody wielkiej wytrwałości (Ep. 18 et 19). Do męczenników kartagińskich należą: Mappalicus, Paweł, Wiktoryn, Wiktor, Donat (Cypr. Ep. 8, 21, 22). Prześladowanie Decjusza było straszliwe dla chrześcjan, ale na szczęście trwał o niewiele dłużej nad rok jeden. Zaczęło się z początkiem 250 r., a na Wielkanoc 251 r. już św. Cyprjan mógł wyjść z swego ukrycia (Ep. 36). Wojna Decjusza z Gotami, która go zajęła na granicy cesarstwa, najazdy barbarzyńców w Afryce, bunty kilku przywłaszczycieli, wpłynęły na złagodzenie prześladowania już przed Wielkanocą 251 r., jak to widać z listów św. Cyprjana (Ep. 86. 40), którego jedynie schyzma Felicyssyma (ob.) wstrzymywała od powrotu na stolicę przed Wielkanocą (Ep. 4 0). Rzymianie mogli również w następnym Czerwcu, po śmierci Papieża Fabjana, wybrać Korneljusza. Jednakże wiorni byli niespokojni o przyszłość, dopóki Decjusz i jego syn nie polegli w bitwie przeciwko Gotom, przy końcu t. r. Cesarz Gallus na początku swego panowania nie myślał prześladować chrześcjan, wielu więc jeszcze więzionych powrócono na wolność. Prześladowanie Decjusza więc zupełnie się skończyło w jesieni 251 r. Św. Hieronim i św. Optat milewitański łączą niedokładnie prześladowanie Decjusza z prześladowaniem Walerjana, gdy tymczasem między nimi panował Gallus. Św. Augustyn, Euzebjusz, i Sulpicjusz Sewerus są pod tym względem dokładniejsi i liczą prześladowanie Decjusza, jako siódme, a Walerjana jako ósme. (Hefele).
 Decretales (domyśl, epistolae) nazywają kanoniści takie postanowienia papiezkie, które wydane zostały nie motu proprio, lecz w odpowiedzi (responsa) na zapytanie bpów, lub innych członków Kościoła, w kwestjach i wypadkach prawnych. Postanowienia zaś. wydawane przez Papieża motu proprio, nazywają Decreta (Decretum). Lecz jak jednej tak i drugiej nazwy znaczenie nie jest ściśle przestrzegane, bo i dziś decretum używa się za constitutio w ogóle, a przez decretales rozumiano dawniej, jak i dziś, wszelkiego rodzaju prawa kościelne, stanowione przez Papieży, czy to motu proprio (co rzadko się zdarzało), czy też w odpowiedzi na czyjekolwiek zapytanie, lub radę, i to z tą intencją, aby odpowiedź służyła za decyzję w innych tegoż rodzaju sprawach i przypadkach: quum in similibus causis caeteri teneantur similiter judicare, nisi forte quum aliquid, causa necessitatis aut utilitatis inspecta, dispensatwe du.refit statuendum (c. 2 9 X De sent. et re jud.). Pod decretales więc niepodciągają się łaski (rescripta gratiae): dyspensy, przywileje, nominacje i t. p. Ponieważ, jak mówi autor hiszpańskiej kollekcji kanonów (ob. Hispana) o dekretaljach Papieży: in quibus pro culmine Sedis Apostolicae non impar conaliorum exstat auctoritas, ztąd dawniejsi zbieracze kanonów (ob.) w kollekcjach swoich pospolicie umieszczali i decretales. Niektóre nawet