lipomena i Ezdraszowych. Snidas (Lezie.) i inni pisarze dawniejsi (ap. Hengstenberg, Authentie d. Daniel, s. 51) podają, że Aapsaoi nie należy wywodzić od D’a, ojca Kserksesowego, lecz od jakiegoś innego dawniejszego króla.—I. Wielkie też jest prawdopodobieństwo, że król Medów, nazywany przez Ksenofonta Cyaxaresem (II), nosił drugie imię Darjusz (Cf. Vitringa, Observatt. sacr. II s. 808). Że zaś rzeczywiście Darjusz, o którym wspomina Daniel (5, 31. 9, 1. 11, i), jest Cyaxaresem II, pokazują to następujące okoliczności: Darjusza tego Daniel nazywa wyraźnie Medem, synem Asswera, czyli Astjagesa (9, 1. 13, 65), panującym nad Medami i Persami (6, 12); czyni go następcą Ilaltazara, ostatniego króla Babilonu (5, 30. 31), a poprzednikiem Cyrusa (6, 28. 13, 65); tego ostatniego nazywa Persem (ib.), lub królem Persów (10, l); opowiada wreszcie, że Darjusz, zaraz po zdobyciu Babilonji, podzieli! królestwo między 120 satrapów (6, 1). Wszystkie te okoliczności nie mogą komu innemu odpowiadać, tylko Cyaxaresowi II, bo Cyaxares byl synem Astjagesa (cf. Asswerus, Ester); on byl ostatnim królem ze szczepu Medów, panującym nad Medami i Persami, za niego Cyrus zdoby! Babilon i na tron babiloński go zaprosił; Cyaxares podzieli! zdobyty kraj na prowincje i powierzył je swym namiestnikom (Xenophon. Cyropaed. 1. 8 c. 6 u. 1..); następcą jego był Cyrus, od którego datuje się przewaga nie Medów, lecz Persów. Wprawdzie o tym Cyaxaresie nie wspomina Herodot, ani inni historycy, lecz dokładnie opisuje jego panowanie Ksenofont (Cyropaedia). Ktoby zatćm na podstawie Herodota i inuych chciał zaprzeczać istnieniu Cyaxaresa II, przeciw temu możemy postawić nietylko powagę Daniela, lecz też Ksenofonta, który w tej materji jeśli nie na większą, to przynajmniej na równą z Herodotem wiarę zasługuje (Cf. Cyrus). Daniel nadto w zgodzie zostaje z autorem księgi Ester (ob.), gdzie Astjages również nazywa się Asswerem, jak u Daniela (9, l) ojciec Darjusza Meda, czyli Cyaxaresa II. Historycy świeccy, między nimi nawet Lenormant (Manuel de rhist. anc. de l1 orient, 186 9 t. II s. 24 3), polegając zbytecznie na Herodocie (ten po Astjagesie bezpośrednio wprowadza Cyrusa), odrzucają świadectwo Ksenofonta (ten między Astjagesem i Cyrusem kładzie Cyaxaresa II), nie chcą przyznać istnienia Cyaxarcsowi II przed Cyrusem i utrzymują, że Darjusz Danielów (my go uważamy za Cyaxaresa II) był tylko namiestnikiem Cyrusa w Babilonie, i z tego powodu tytułowany jest przez proroka królem. Lecz przeciw temu przypuszczeniu mówią nietylko przytoczone przez nas dowody (cf. Cyrus), lecz także proroctwo Dan. 11, 2. Mówi tam Daniel, że po Darjuszu Modzie będzie jeszcze „w Persji“ trzech królów, a czwarty, gdy się wzbogaci, pobudzi wszystkich przeciw królestwu greckiemu. Jeśli tedy Cyaxarcs II nie istniał, proroctwo powyższe byłoby wyrzeczone za panowania Cyrusa, a w takim razie nie sprawdza się, bo lym po Cyrusie był Kambyzes (od r. 529), 2gim Darjusz syn Hystaspesa (od 5 2 l), Scim Kserkses, sławny ze swych wypraw przeciw Grecji. Tymczasem sławnym wojownikiem przeciw Grekom winien być czwarty król perski, nie trzeci, i czwartym jest rzeczywiście Kserkses tylko wtedy, gdy przed Cyrusem pomieścimy Ksenofontowego Cyaxaresa II. Charakter zresztą Danielowego Darjusza zupełnie się zgadza z obrazem Cyaxaresa II u Ksenofonta (ob. wyżej str. 4:). Jeszcze mniej Darjusz Daniela może być uważany za Darjusza Ilystaspesowego, gdyż: i) Dan. 6, 28 kładzie Cyrusa po swym Darjuszu, syn zaś Hystas-
