phsanterin, φαλτηριον. Widocznie zatém księga D’a pisaną była wtedy, gdy już cywilizacja grecka dobrze wsiąkła w życie wschodnich ludów. Lecz że te wywody filologiczne niczego przeciw Danielowej ks. nie dowodzą, wykazuje najznakomitszy orjentalista tego wieku, Wilhelm Gesenius (Thesaurus ling. hebr. et chald., Lips. 1829 — 58; ob. pod warazami powyższemi). 1) Parthmim jest wyraz pochodzenia perskiego; w języku pehlwi pardom, zendskie frathemo, sanskryckie prathama to samo znaczą, co parthmim (primores, πρώτιμοι). W Dan. według 70, zamiast protimoi, jest ὲπιλέκτοι. 2) Pithegom jest wyraz czysto chald., używany nietylko w Dan. 3, 16. lecz także I Esdr. 5, 11. cf. 4, 7. 5, 7. 6, 11 w tém samém znaczeniu, co hebr. דבר dabar, słowo; następnie rozkaz, dekret, edykt. W Targum’ach (ob.) pisanych po chaldejsku, wyraz pithegom prawie ciągle się używa za dabar. Nawet gr. φτέγμα (vox, sonus, sermo), przynajmniej w Dan. 3, 16. ma zupełnie inne znaczenie, aniżeli pithegom; dla tego 70 położyli w tém miejscu ὲπιταγή, nie φτεγμα. W jęz. pehlwi odpowiada temu ostatniemu pedam, w persk. peigham. Źródłosłowu tych wszystkich wyrazów szukać należy w dawniejszej jakiejś formie. 3) Karoz (woźny), keraz (obwoływać, krzyczeć), co do dźwięku i znaczenia jest podobném nietylko do gr. κηρύξ, κηρύσσειν, ale i do wielu innych wschodnich (sanskr. krus — wołać, zend. khresio — woźny v. obwoływacz, armeń. kharoz — woźny) i europejskich (krzyk, niem. kreischen, kreissen ang. to cry, franc. crier i t. d.). 4) Nebizbah znaczy dar; więc znaczenie jego jest zupełnie różne od νόμισμα (moneta). Nebizba jest wyrazem czysto chaldejskim (od bazben, wydał, udzielił) i prędzej zbliżonym do perskiego nuwazwan (donatio) aniżeli do νόμισμα. 5) Pattisz, z syryjskiego petesz, pewien rodzaj tuniki; Vulgata tłumaczy to przez tjarę; bo grec. πέτασος jest nakryciem głowy z szerokiém rondem. 6) Co do nazwisk muzycznych, uczynimy najprzód uwagę, że i nstr ment gingris czysto fenickiego źródłosłowu, Festus (ok. r. 430 po Chr. cf. Servius, autor V w. po Chr. in Aeneid. Virgil. X 272, 388) wywodzi a gingriendo anserum. Κινύρα, cithara, hebr. chinor, Suidas (Lexicon) wywodzi od κινεῖν τὰ νεῦρα (uderzać w struny), Hesychius (Lexic.) od κιτάρα οὶκτρά (lira żałobna) κινύρεσται (lamentari). Podobnież wyraz czysto egipski Pi-ramu-e (promień słońca) Grecy przemienili na πιραμίσ, i wywodzą to od πῦρ, ogień (Jabłoński, Pantheon Aegypt. prolegom. s. 83). Że coś podobnego stało się i z wyrazem συμφωνία, można przyjąć na pewno, bo 1) wyraz ten znaczy u Daniela narzędzie muzyczne, a w tém znaczeniu u pisarzy greckich lub łacińskich nigdy się go nie spotyka; a jednakże był instrument tego nazwiska, jak świadczy Servius (l. c.) i ś. Izydor sewilski. To co w Dan. 3, 5 nazywa się Sumphon’jah, niżej (w. 10) pisze się (siphonjah), i rzecz całą zupełnie w inném stawia świetle. W języku syryjskim znaczy ten wyraz trąbę, piszczałkę (tuba, tibia), a nie ma żadnego prawdopodobieństwa, żeby syryjskie siphon’jah było zepsuciem greckiego συμφωνία; owszem, prawdopodobniejszém jest, że Grecy wzięli ze wschodu instrument siphon’jah i przekręcili jego nazwę na συμφωνία. To samo się da powiedzieć i o pozostałych trzech nazwiskach instrumentów muzycznych. O σαμβύκη świadczą pisarze greccy (ap. Bochart, Canaan II, 7), między innymi Strabo (Rer. gegr. X s. 471), że ten instrument pochodzi od cudzoziemców, a mianowicie od Syryjczyków, i nosił nawet imię λιροφοίνιξ, lyra fenicka. Κίταρις mają za wyraz grecki i wywo-
