porządkiem lat zebrana, Poznań 1832 (przełożył na niem. Balitzki, Nachricht. üb. d. Dissidenten in d. Stadt Posen etc., Darmstadt 1843). Jabłoński, Hist. consensus sendomiriensis, cui subjicitur ipse consensus, Berolini 1731. Eichhorn, Der ermländ. Bisch. u. Card. Hosius, Mainz 1854. Friese, Beiträge zu der Reformat. — Gesch. in Polen u. Litth., Bresl. 1786.
Czesław błogosławiony, wyznawca (20 al. 16 Lip.), syn Eustachego Odrowąża, pana Końskich, brat ś. Jacka, ur. 1180 w djecezji wrocławskiej, we wsi Kamień. Po ukończeniu nauk w Krakowie, wysłany przez wuja Iwona, bpa krak., do Włoch, uczył się tam teologji; po powrocie został kanonikiem krak. a następnie kustoszem sandomierskim. Towarzysząc bpowi Iwonowi w jego podróży do Rzymu, cnotami św. Dominika ujęty, wraz z bratem Jackiem przyjął 1218 r. habit dominikański. Opowiadał słowo Boże z nawróceniem dusz wielu, najprzód w Pradze, gdzie wystawił klasztor swego zakonu, później na Szląsku i w Polsce. We Wrocławiu, gdzie fundował kościół ś. Wojciecha, dłużej przebywając, ś. Jadwigę na drodze doskonałości prowadził i Wrocławian od Tatarów (r. 1240) modlitwami swemi ocalił. Gdy bowiem pokazał się na murach zamku, do którego schronili się mieszkańcy miasta, nad głową jego okazał się ognisty płomień, który z szybkością błyskawicy ku obozowi nieprzyjacielskiemu się zwrócił i przestraszonych Tatarów do ucieczki zmusił. Cz. um. w Lipcu 1242 lub 1247. Relikwje jego zachowały się we Wrocławiu. Cześć oddawaną mu od niepamiętnych czasów Klemens XI roku 1713 zatwierdził. Znajduje się pod 16 Lip. w Martyrologjum dominikanów. Klemens XII cześć tę do Polski rozciągnął 1735 r. Żywot Czesława z dawnych dokumentów zebrał Bzowski, Tutelaris Silesiae (ob. wyż. s. 78), przedruk ap. Bolland. Acta ss. 16 Jul., z dodaniem Comment. histor.; cf. Pruszcz, Forteca duchowna.
Częstochowa, miasto w dekanacie tegoż nazwiska, w djecezji włocławskiej. Składa się z dwóch części, o ćwierć mili od siebie odległych: od wschodu stara, czyli właściwa Częstochowa (oddawna miasto), na rozległej płaszczyźnie; od zachodu nowa Cz. (w dyplomie 1382 r. nazywa się wsią starą Częstochową), nad rz. Wartą, u stóp Jasnej Góry (Clarus Mons). Tej ostatniej Cz. całą swoją sławę zawdzięcza. Na niej, t. j. na Jasnej Górze, był drewniany kościół parafjalny p. t. Wniebowzięcia Najśw. Marji, z murowaną obok kapliczką, gdy Władysław, ks. opolski, cudowny obraz N. Marji P. z Rusi przywiózł 1382 r. do Częstochowy. Poprzednie dzieje tego obrazu tradycja tak podaje: malował go św. Łukasz (ob.) Ewangelista, na cyprysowym stoliku, będącym własnością N. Marji Panny; w 3 prawie wieki potém odszukała ś. Helena i przesłała do Konstantynopola, ztąd cesarz byzantyński Nicefor, r. 803 v. 810 darował go Karolowi W., a ten księciu ruskiemu Leonowi, za daną sobie pomoc w wojnach przeciw Saracenom; Leon zaś umieścił obraz w Bełzie. Tak Nieszporkowicz, Kiedrzyński i inni historycy tego obrazu, opierając się na relacji Lanckorońskiego (ob. niż.). Inne podanie ma Stebelski (Dwa wielkie światła: żywot śś. Ewfrozyny i Parascewii, wyd. 2e Lwów 1866 I 70). Według niego, dostała ten obraz wprost z Konstantynopola ś. Eufrozyna, ksieni klasztoru połockiego (w. XII), od cesarza Manuela Komnena i złożyła w kościele Zbawiciela (ś. Spasa) w Połocku. Leon Daniłowicz, książę ruski, z powodu napadów tatarskich, przeniół go z Potocka do Bełza ok. r. 1270. Według obu tych podań, Władysław opolski zdobył r. 1377
