Ap. Rozdrażewski, bp. kujawski, w czasie wizyty djecezjalnej r. 1582, drogą procesu usunął cystersów od zarządu, a powoławszy kartuzów z Saksonji i Reńskiej prowincji, klasztor ten i dobra im oddał. — Na Szląsku: 18. Lubiąsz (Lubusz, Leubus, Lubens) nad Odrą. Kazimierz Odnowiciel założył tu klasztor benedyktyński 1044 r. (Chronicon princ. pol. s. 99). Na ich miejsce sprowadzeni zostali cystersi r. 1150. Tak przynajmniej opiewa dyplom fundacyjny tego opactwa z r. 1175 (po pol. i łac. w Bibliotece warsz. r. 1868 II 427). Dyplom ten uważa się za podrobiony, lecz nie później jak w początkach XIII w. (Grünhagen, Zeitschr. für schlesische Gesch. V 193—221). Podrobiony zaś został prawdopodobnie w tym celu, żeby służył za dowód prawnego posiadania własności poprzednio otrzymanych. Jakkolwiek więc jest zmyślonym, przecież nie mamy zasady do posądzania go o sfałszowanie samych faktów i dat: mógł autor tego dokumentu, piszący ok. r. 1210, zmyślić, że Bolesław w r. 1175 potwierdził darowizny klasztorowi poczynione, lecz nie było żadnego celu zmyślać, że przedtém w Lubiąszu byli benedyktyni i że cystersi na ich miejsce r. 1150 przybyli (cf. Winter, Cisterc. I 301). Za r. 1150, jako datą sprowadzenia cystersów do Lubiąsza, przemawiają Annales cistercienses (n. 355), które już pod r. 1149 mieszczą tu opactwo (ap. Winter I 334). Od r. 1149 zapewne Walter, bp wrocławski, zaczął traktować z cystersami, aby przybyli, gdy widział, że benedyktynów mała tylko jest liczba (ubi, t. j. w Lubiąszu, prius pauci monachi nigri ordinis resederant, dypl. fund.). Cystersi na dobre osiedli dopiero 1163 r.; przybyli zaś z Pforty (Annales crac. compil. ap. Pertz, Monum. Germ. 19, 591. Cf. Wattenbach, Monumenta Lubensia, Wrocław 1861. Schles. Zeitschr. V 117). Opis opactwa tego, r. 1756 sporządzony przez Arn. Teicher’a, bibliot. lubuskiego, ap. Stenzel, Scriptor. rer. Siles. V 577; dokumenty wydal Büsching, Die Urkunden des Klosters Leubus, Breslau 1821. — 19. Henryków był na początku XIII wieku jako lenność w ręku Mikołaja, kanonika wrocławskiego. Mikołaj, pragnąc tę wieś zapewnić kościołowi, umyślił oddać ją cystersom. Książę Henryk pozwolił na to, z warunkiem, że on będzie uważany za fundatora, i w r. 1225 prosił kapitułę jeneralną o założenie opactwa (Statuta cap. gen. t. r. ap. Winter). Pierwsi zakonnicy przybyli r. 1226 z Lubiąsza; w r. nast. reszta konwentu, a w 1228 uroczyście ich wprowadzono, przy czém byli obecni bpi: Wawrzyniec wrocławski, Wawrzyniec lubuski i Paweł poznański, jako też książę Henryk z synami swymi. Stenzel, Liber fundationis claustri in Heinrichow (z dokumentami), Wrocł. 1854; Pfitzner, Gesch. der Cistercienserstifts Heinrichau, herausg. von Stenzel, ib. 1846. Winter, Cisterc. II 326. — 20. Gryszow (Grissau, Grüssau, Grissovia, de Grisonte, Gratia S. Mariae), w djec wrocławskiej. Cystersi zaproszeni tu zostali r. 1290 z Henrykowa (Annal. Cist. n. 809); przybyli r. 1292, a pełny konwent r. 1293 został zaprowadzony (Annales Henrichow. ap. Pertz, Mon. G. 19, 541, 548. Cf. Winter Cisterc. II 336). — 21. Ruda (Rauden, około Raciborza) w dokumencie fundacyjnym zowie się „claustrum de Wladislaw, super fluvium Ruda“. Władysław, ks. opolski, osadził tu cystersów, z Jędrzejowa sprowadzonych r. 1255. Dokumenty wydał (Wattenbach w Codex diplom. Siles. I), historję Potthast (Gesch. d. ehemaligen Cistercienserabtei Rauden, Leobschütz 1858). — 22. Z Rudy sprowadził ich do Imielnic (dziś Himmelwitz) Bolesław, ks. opolski, ok. r. 1280. Kilka dokumentów o tym klasztorze w Cod.
