Położył przeto ostateczny kres monarchji chaldejsko-babilońskiej, a utwierdził medo-perską; ze śmiercią Cjaksaresa II, a wstąpieniem Cyrusa na tron, w monarchji tej przewaga dostała się Persom. Dalsze dzieje Cyrusa obchodzą nas o tyle tylko, o ile z dziejami żydowskiemi mają związek. Palestyna należała podówczas do monarchji chaldejsko-babilońskiej. Skoro Babilon przez Medów został podbity, tém samém i Palestyna stała się prowincją medyjskiej monarchji; ze wstąpieniem zaś Cyrusa na tron, weszła w skład monarchji perskiej. Króla tego przepowiedział imiennie przeszło na 100 lat przed nim żyjący Izajasz (42, 28. 45, 1). Cyrus mógł łatwo wiedzieć o tém proroctwie, bo żydzi byli rozproszeni w Medji (cf. Tobjasz) i w Persji (cf. Ester); wreszcie Daniel (ob.) żył na dworze babilońskim przy Cyaksaresie II, wuju Cyrusa, i za samego jeszcze Cyrusa. Bardzo więc jest prawdopodobną rzeczą, iż gdy dowiedział się o proroctwie Izajaszowém, Cyrus zaraz w pierwszym roku swego panowania (536 przed Chr.) wydał dekret, w którym uznaje, iż od Boga niebieskiego otrzymał wszystkie królestwa i dozwala żydom wrócić do Jerozolimy i odbudować świątynię (II Par. 36, 22. 23. I Esdr. 1, 1. 2. 5, 13. 6, 3); nadto, zwrócił im wszystkie pozostałe jeszcze w Babilonie naczynia srebrne i złote, ze świątyni jerozolimskiej (I Esd. 1, 7. 5, 14), niegdyś zabrane przez Nabuchodonozora, i położył koniec 70-letniej żydowskiej niewoli w Babilonji. X. W. K.
Cyryll, Κυριλλος, Cyrillus. 1. Aleksandryjski patrjarcha, święty (28 Stycz.), Ojciec Kościoła, prawdopodobnie w Aleksandrji (w Egipcie) urodzony, z brata (Theodoreti Hist. eccl. l. 5 c. 37), czy też z siostry (Socratis Hist. eccl. l. 7 c. 7) Teofila, także patrjarchy aleksandryjskiego. Z pierwszych lat jego życia wiadomo tylko, że był z Teofilem na synodzie ad Quercum (403 r.) i że, równie jak on, żywił niechęć przeciw ś. Chryzostomowi, mniemając, że Teofil słusznie go potępił; później jednak, za wpływem ś. Izydora z Pelusium, niechęć złożył (Tillemont, Mémoires, XIV 281). Po wuju (v. stryju) swoim objął stolicę aleksandryjską r. 412; bp. gorliwy, w obronie prawowierności stojący przeciw nestorjanizmowi, w skutek czego wiele wycierpiał, przez współczesnych za wichrzyciela podawany. Wyniesieniu jego na bpstwo sprzeciwiał się Abuadantius, dowódca siły zbrojnej w Egipcie (Socrat.); drugi też urzędnik cesarski, Orestes, prefekt Aleksandrji, był zawziętym Cyrylla nieprzyjacielem. Orestes nienawidził w ogóle bpów, bo w ówczesnej chrześcjańskiej organizacji państwa samowolę jego ukracać mogli, a Cyrylla jeszcze podejrzywał, że go śledzi. Oresti vero jampridem invisa erat epporum dominatio, tum quod eppi de potestate eorum, qui ad regendas provincias ab imperatore missi erant, plurimum decerperent, tum quod Cyrillus actus suos explorare vellet (Socrates l. c. c. 13; cf. c. 7). Cyryll wszelkich starań dokładał, żeby go przejednać: zaklinał go na święte Ewangelje, lecz Orestes pozostał zawziętym (ib.). Być nawet może, iż Orestes tajemnie pobudzał do rozruchów lud aleksandryjski, skłonny i bez tego do zaburzeń (alexandrinus populus supra quam caeteri omnes, seditionibus delectatur, ib.), aby mieć okazję do oskarżenia Cyrylla przed cesarzem. Nie podobało mu się zapewnie, że C., zaraz po wstąpieniu na stolicę bpią, korzystając ze swej władzy doczesnej, poznosił kościoły nowacjanów w Aleksandrji i sekcie tej koniec położył (ib. c. 7). W krótce potém Orestes znalazł sposób dokuczenia C-wi, a to z następującej okazji: żydzi w Aleksandrji chodzili do teatru, zwłaszcza
