trzech poprzednich kodeksów jeszcze miało znaczenie prawne, ale i wszystkie wydane później cesarskie rozporządzenia. W Lutym r. 528 wydał polecenie, a w Kwietniu 529, zatém w 14 miesięcy, gotowe było dzieło — Codex Justinianeus. Gdy jednak następnie cesarz Justynjan kazał ułożyć pandekty (od παν δέχεσθαι, ponieważ wszystko w sobie zawierać miały co tylko było pożytecznego w dawnych prawnikach), t. j. obszerny wyciąg z licznych ich pism (inaczej Digesta, ponieważ wszystko w nich uporządkowane, co w dawniejszych pismach było rozrzucone), i institationes, t. j. krótki zarys nauki, jako wstęp do nauki prawa rzymskiego, to kodeks poprzedni nie bardzo odpowiadał tym nowym pracom prawniczym. Zatém r. 534 wydał rozkaz przerobienia tego kodeksu, co też jeszcze tegoż r. doprowadził do skutku słynny Tribonianus, przy pomocy czterech innych uczonych prawników. To drugie obrobienie: Codex repetitae praelectionis, stanowi ważną część Corporis juris civilis, gdy bezużyteczne już odtąd, a zatém i zaniedbane pierwsze opracowanie: Codex vetus, zaginęło. Kodeks Justynjana składa się z 12 ksiąg, a każda księga z wielu tytułów, ułożonych według przedmiotu; w tytułach są osobne, dotyczące przedmiotu postanowienia, porządkiem dat zamieszczone. Najdawniejszém w tym kodeksie postanowieniem jest reskrypt cesarza Adrjana; odtąd aż do czasów Konstantyna są prawie same reskrypty, dopiero od czasu Konstantyna zaczynają się edykta. Najwięcej konstytucji pochodzi z czasów Djoklecjana i Maksymjana. W nowszych czasach niektórzy, mianowicie francuzcy uczeni, jak Charondas, Contius (Conti), Cujacius, usiłowali liczne zagubione i zapomniane konstytucje starego kodeksu z innych źródeł poprzywracać. Są to tak zwane Leges restitutae; można je na pierwszy rzut oka poznać po braku podpisu i daty. Cytują się te kodeksy w ten sposób, iż najprzód stawia się c. (constitutio), dalej numer konstytucji, potém duże C. t. j. Codex, następnie numer księgi i tytułu, pierwszy rzymskiemi, drugi arabskiemi cyframi, i wreszcie napis tytułu. Jeżeli cytuje się Codex Gregorianus, Hermogenianus, lub Theodosianus, trzeba po C. dodać jeszcze Greg., Herm., lub Th., dla odróżnienia od justynjańskiego, który, jako najczęściej używany, żadnego nie potrzebuje dodatku. Niektórzy prawnicy zamiast c. używają l., t. j. lex. Dla prawa kościelnego wszystkie wymienione kodeksy, szczególniej zaś teodozjański i justynjański, wielkiej są wagi, a ów ostatni bez porównania ważniejszy, niż pochodzące od tegoż cesarza instytucje i pandekty, ponieważ cesarze od czasu przyjęcia chrystjanizmu, gorliwi o dobro Kościoła, wydawali różne rozporządzenia, dotyczące przedmiotów kościelnych. Mianowicie większa część pierwszej księgi kodeksu Justynjana zawiera rozporządzenia tego rodzaju. (Helfert). W. B.
Codret Hannibal, lekarz, potém jezuita, ur. w Sabaudji, † w Avignon 19 Wrześ. 1599, mając lat 74; z tych 54 przebył w zakonie. Oprócz często przedrukowywanej Gramatyki łacińskiej (1e wydanie Taurini 1570), mamy po nim Acta antiquissima S. P. Ignatii Lojolae ex ore sancti excerpta et a P. Hannibale Codreto m lat. conversa (ap. Bolland. Acta SS. Julii t. VII). Imię C’a uczynił głośném Voltaire (w Appel à toutes les nations de l’Europe etc., Paris 1761 s. 75). Spotkawszy bowiem urywek z Sermones festivi (których autorem był żyjący w XV w. Urceus Codrus, piszący obscoena), na jezuitę Codret’a złożył autorstwo
