kie poddaństwo, a tak jednocześnie dokonały się tam dwa wielkie przewroty: religijny i polityczny. (Höfler). A. B.
Chrystjan August, książę Sachsen-Zeitz, ur. 9 Listop. 1666 r., bp Raaby i kardynał prymas Węgier, trzeci syn księcia Maurycego, pierwszym był księciem z domu saskiego, wracającym do Kościoła. Wraz z hr. palatynem Ludwikiem Antonim z Neuburga, wielkim mistrzem zakonu niemieckiego, służył pod Karolem lotaryngskim przeciw Turkom. Czytał wiele dzieł kontrowersyjnych, pod kierunkiem uczonego kanonika z Münsteru Ignacego Filipa barona v. Plettenberg: w Listopadzie 1689 wrócił na łono Kościoła. Czas jakiś musiał krok ten ukrywać przed rodziną, ale w Sierpniu 1691 publicznie, wręce arcybiskupa elektora kolońskiego wyznanie wiary złożył i poświęcił się stanowi duchownemu. Za główny cel położył sobie nawrócenie wszystkich członków swego domu (ob. August II). Po przyjęciu święceń duchownych, jako odznaczający się cnotą, żarliwością religijną i zdolnościami umysłu, otrzymywał coraz wyższe godności, aż nareszcie został kardynałem kościoła. Jako mąż stanu i jako arcybisknp wielce był użyteczny Kościołowi. Um. 23 Sierpnia 1725 r. w Ratyzbonie, szanowany przez nieprzyjaciól, opłakiwany przez swoich. Cesarz Karol VI kazał zwłoki jego przewieść do Presburga, do kościoła św. Marcina, w którym go Chrystjan August 1712 na króla Węgier koronował. (Haas) W. B.
Chrystjanizm. Wyraz ten oznacza całe dzieło Chrystusa, od wieków przez Boga postanowione, w właściwym czasie w świat wprowadzone i, pod opatrznościowym kierunkiem, rozwijające swoją działalność dla szczęścia ludów i jednostek, ale rozwijające ją wśród ustawicznej walki z zasadami wypływającemi z poganizmu, który znowu sam jest wytworem grzechu. Pojęcie więc chrystjanizmu spływa w jedno z pojęciem religji chrześcjańskiej, tak w jej stosunku do całej ludzkości i jej dziejów, jak i w jej przeciwieństwie do walczących przeciwko niej zasad i potęg antychrystusowych. Ammianus Marcellinus (Rerum gestar. l. 21 c. 16) nazywa raligję chrześcjańską: bezwzględną a prostą (christianam religionem absolutam et simplicem). I w rzeczy samej są to charakterystyczne cechy chrystjanizmu. Charakter ten bezwzględności właściwym jest chrystjanizmowi z wielu tytułów. Najprzód dla tego 1), że chrześcjańska prawda jest prawdą samą w sobie. Prawdą zaś samą w sobie, a zatém prawdą bezwzględną religja chrześcjańska jest dla tego, że pochodzi z pozytywnego Objawienia Bożego. Nie jest to prawda jakaś, z doczesnych stosunków świata upatrzona przez człowieka i jego umysłowi do dalszego z czasem odkrywania pozostawiona, ale jest prawda w Bogu samym i przez niego samego drogą Objawienia podana człowiekowi. Taka zaś prawda z natury swojej jest bezwzględną. Nadto, jako znak Bożego swojego pochodzenia, nosi ona jeszcze na sobie znak prostoty. Wprawdzie i inne religje odwołują się na objawienie Boże, ale odwoływaniami się temi wskazują tylko na tę prawdę, że prawdziwa religja musi być objawioną; bliższe zaś rozpatrzenie rzeczy przekonywa, jak nieuzasadnione są te odwoływania w innych religjach, a jak uzasadnioném jest ono w religji chrześcjańskiej (biorąc ją tu razem z żydowską, jako z jej przygotowaniem). Ob. artt. Objawienie. Religja. 2) W szeregu objawień Bożych chrystjanizm zajmuje ostatni i najwyższy stopień. Przez Chrystusa obiecane i dokonane zesłanie Ducha św. nie stanowi nowego
