na 70, lecz oba teksty usiłuje skombinować razem z samaryt. Do takich należy Tournemine (ob.). Utrzymuje on, że w okresie I (przedpotopowym), gdzie hebr. zgadza się więcej z samaryt. niż z 7 0, należy przyjąć hebr., jako opartą na dwóch świadkach, przeciwko jednemu (70). W okresie zaś drugim (od potopu do Abrah.), na tej samej zasadzie należy przyjąć 70, bo z nią samaryt. zgadza się więcej niż z hebr. Inni znów, jak np. Houbigant (Biblia hebr. cum not. crit. I 33), porzucają 70, a przyjmują przed potopem samaryt., po potopie hebr. § 14. Przeciw chronologji biblijnej pisarze, chrześcjanizmowi nieprzychylni, zarzucają: 1° Nieprawdopodobnemi są owe długie lata życia, jakie Biblja patrjarchom przed Abrahamem przyznaje. 2° Chronologje innych ludów pokazują, że człowiek dawniej jest na ziemi, aniżeli to wypada z chronologji biblijnej. Co do 1°, niektórzy, żeby usunąć to, jak nazywali, nieprawdopodobieństwo i pogodzić z wiarogodnością Biblji, utrzymywali, że owe lata nie są latami podobnemi do naszych, lecz krótszemi. Za ś. Augustyna np. (De civit. Dei l. 15 c. 12) utrzymywali niektórzy, iż rok w Genes. znaczył 36 dni; na co im ś. Augustyn odpowiadał, że gdyby tak było, natenczas Set urodziłby syna w 10, a Kainan w siódmym roku życia. Zresztą w całej Biblji nie ma najmniejszej wzmianki, żeby liczono lata krótsze od 12 mcy (ob. wyżej § 4). Takie więc tłumaczenie wcale mniemanego nieprawdopodobieństwa nie usunie. Przyjąwszy nawet, że owe lata przedabrahamowe składały się z 6, lub 3 mcy, zawsze jeszcze pozostanie w ogóle patrjarchom taka liczba lat (np. 800 v. 900 podzielone przez 4, lub przez 2), że ona musi się wydawać nieprawdopodobną tym, którzy trwają w uprzedzeniu, że życie ludzkie zwyczajne, według zasad fizjologicznych, nie może być dłuższém nad 80—90 lat i że dłuższe życie należy do wyjątków. Lecz fizjologja może sądzić tylko o tém, co i jak teraz się dzieje, a nie o tém, co było dawniej. Pewném jest, że przy dzisiejszych warunkach, kiedy zwykła liczba lat człowieka dochodzi do 70 i więcej lat, a bywają ludzie żyjący 2 razy dłużej; zkąd możemy twierdzić, że w pierwszych wiekach świata musiały być inne warunki fizjologiczne, przy których długie życie przez kilka wieków było prawidłem ogólném, nie wyjątkiem. Jakie mogły być te warunki, nie wiemy; dowodzić też ich nie mamy potrzeby, skoro fizjologowie przeciw długowieczności patrjarchów nie mogą postawić dowodu poważniejszego nad ten, że „przy dzisiejszych warunkach“ życie kilkowieczne jest niepodobieństwem. Fizjologowie powinniby postawić jakie świadectwo, dowodzące, że tak nie było, jak Biblja opowiada. Świadectwa zaś postawić nie mogą, bo podania wszystkich ludów świadczą właśnie o długowieczności pierwszych ludzi. Godném uwagi jest, co mówi w tym przedmiocie Józef Flawjusz (Antiquit. Jud. l. 1 c. 4). I on przyjaźniejszym pierwotnie warunkom życia, cnocie i większej krzepkości niezepsutego ciała przypisuje długowieczność patrjarchów. Nadto, odwołuje się do świadectwa wszystkich, którzy traktowali o starożytnościach greckich, czy innych narodów; świadkami są mu tutaj: Manetho egipski, Berozus chaldejski, Mochus, Hestjeusz, Hieronim egipcjanin (którzy pisali o dziejach fenickich), grecy: Hezjod, Hellanibus, Acusilaus, Ephoras i Nicolaus. Fakt więc długowieczności, tylu świadectwami stwierdzony, nie może być gołosłownie zaprzeczany, jedynie z tego powodu, że dziś się nie powtarza. § 15. Co do 2°, ci sami, którym długie lata patrjarchów wydają się nieprawdopo-
