W r. 1650 na krótko cerkiew katedralną i obraz dyzunici zabrali, ale król Jan Kazimierz, następnego zaraz roku, przez komisarzy swoich odebrać go kazał i przywieść do obozu swego pod Sokalem; obraz ten woził z sobą następnie pod Beresteczko, do Lwowa i Warszawy. Gdy w r. 1651 katedrę ch. napowrót unicie Jakóbowi Suszy oddano, znowu i obraz powrócono do Chełma. Wtedy król Jan Kazimierz, na zawdzięczenie zwycięztwa pod Beresteczkiem, sprawił do katedry ch. srebrne antypedjum, z wyobrażeniem całej tej bitwy, a bp. Susza wydał trzykrotnie opis obrazu i cudów, których 704 wylicza. R. 1646 d. 22 Lipca obraz N. ;P. ch. przez Pawła Owłuczyńskiego, bpa samborskiego, za cudowny ogłoszony został. Pap. zaś Benedykt XIV, r. 1754, przysłał dwie korony, któremi obraz ukoronowano d. 15 Wrześ. 1765 r., o czém szczegółową wiadomość podano do druku r. 1780. X. S. Ch.
Cheminais de Montaigu (czyt. Szmine de Montegiu) Tymoleon, jezuita, ur. w Paryżu 1652; słynny kaznodzieja: przyrównywano go do Massillona, od którego mniej jest zapewne krasomówczym, ale więcej wzruszającym serce. Um. w Paryżu 1689 r. Wielką wziętość mają jego kazania, p. t. Sermons, wydane pierwszy raz w Paryżu 1690—91 r. 3 t., potém przejrzane i poprawione przez Franciszka Bretonneau (jezuita ur. 1660 † 1741 r.), Bruksel. 1710, przedrukowane w Migne’a Collection des orateurs sacrés, Montrouge 1845 t. XII. Tenże Bretonneau wydał Sentimens de piéte par le p. Ch., Paris 1691. X. W. K.
Chemnitz Marcin, ur. 9 List. 1522 w Treuenbriezen, w starej Marchji brandeburskiej, był synem fabrykanta sukna, od r. 1539 do 1546 w Magdeburgu, Frankfurcie n. Odrą i w Wittenberdze uczył się szczególniej języków starożytnych, matematyki i astrologji, spełniając także obowiązki korepetytora, aby sobie utrzymanie zapewnić. Wojna smalkaldzka (1547) wygnała go z Wittenbergi do Królewca, gdzie Jerzy Sabinus, krewny jego, a zięć Melanchtona, był rektorem nowozałożonego uniwersytetu. Tu wydał Ch. swoje Praedictiones astrologicae, przez co zyskał sobie łaskę księcia Albrechta pruskiego, który go swoim kosztem na magistra promować kazał. Utrzymywał się tu z kierowania studjami polskiej szlacheckiej młodzieży; później otrzymał posadę nauczyciela przy jednej ze szkół tamecznych. R. 1549 towarzyszył Jerzemu Sabinusowi do Wirtembergi, gdzie dawniej już znany mu Melanchton, w liście piękną greczyzną pisanym, dał mu rady jak ma studjować teologję. Zaraza, jaka wybuchła w Królewcu, skłoniła go do porzucenia posady nauczycielskiej; wówczas książę, któremu Chemnitza kalendarze na lata 1549 i 1550 szczególnie się podobały, mianował go bibljotekarzem swojej nowozałożonej bibljoteki. Nowe to miejsce dało mu upragnioną sposobność do patrystycznych i dogmatycznych studjów; w trzy lata potém, 1553, znajdujemy go pomiędzy przeciwnikami Osiandra (ob.). Gdy tego ostatniego stronnictwo przez jakiś czas miało górę, wziął dymisję, wrócił się znowu do Wittenbergi i wszedł w bliższe stosunki z Melanchtonem, któremu też, 1554, towarzyszył na zjazd do Naumburga. Za radą Melanchtona rozpoczął w Wittenberdze odczyty o jego: Loci communes theologicarum rerum, gdy wezwano go na koadjutora do Brunszwiku. Tu, awansowawszy zczasem na pastora i superintendenta, pisał wiele. Wydał najprzód: Fundamenta sanae doctrinae de vera et substantiali praesentia, exhibitione et sumtione Corporis et Sanguinis Domini in Coena, Lips. 1561, stając w obronie nauki Lutra o Eucha-
